Konrad Radziwiłł na RONowskim czacie napisał ostatnio, chyba w ramach ciekawostki:
– zanim przejdziemy do analizy, trzeba pochwalić za cudownie wstawione przecinki w tym zdaniu.Podobno słowo szlachta pochodzi od ślachta, które bierze się albo od niemieckiego, albo od dodania ś do Lacha (Lecha)
Jak to w takim razie z tą szlachtą było? Wielki Słownik Języka Polskiego dostępny w internecie, informuje, że słowo ‘szlachta’ jest zapożyczone z języka niemieckiego, konkretnie słowa ‘slahte’, które oznacza ród, plemię, szczep (a tak dokładnie z średnio-wysoko-niemieckiego; tak żeby nie pozostawiać miejsca na pytania to język niemiecki używany między rokiem 1050 a rokiem 1350 – daty oczywiście w przybliżeniu, ale pokazuje to kiedy mniej więcej język polski mógł to słowo zapożyczyć). Są jednak badacze, którzy uważają, że słowo szlachta owszem jest zapożyczone z języka niemieckiego, ale pośrednio, dzięki wpływom języka czeskiego.
Aleksander Brückner w Słowniku etymologicznym języka polskiego po pierwsze zauważa, że od XV do XVII wieku słowo ‘szlachta’ występowało na równi z formą ‘ślachta’ (pisze również, że w XV wieku częściej używana była forma ‘szlachatny’). Brückner uważa, że jest to słowo zapożyczone z języka niemieckiego od słowa ‘slahta’, podkreśla również, że XVII-wieczna etymologia, która wywodziła szlachtę od niemieckiego ‘schlachten’ jest błędna. Podaje również formy czeską (‘szlechta’) i słoweńską (‘żlacht’) jako zbliżone do polskiej. Dodaje również, że to za pośrednictwem języka polskiego słowo to przeszło na Ruś i Litwę.
Pytanie jeszcze pozostaje co z tą „ślachtą”, o której wspominał i Konrad Radziwiłł, i Aleksander Brückner. Otóż, to co prawda interpretacja redakcji, ale polska ortografia i jej historia była bardzo skomplikowana. Chociaż dwuznaki, m.in. ‘sz’ pojawiały się w grafii między XIII a XIV wiekiem, to jednak nadal były one wieloznaczne i jeśli takie ‘sz’ pojawiało się w wyrazie mogło oznaczać zarówno ‘sz’, ‘ż’, ‘s’, jak i ‘ś’. Więc może stąd ta forma? Głowy jednak za to nie damy.
Wiemy za to jednak, jeszcze z innych około językowych ciekawostek, że słowo ‘szlachcic’ zawiera w sobie pochodzeniową mieszankę niemiecko-prasłowiańską, bo końcówka -ic zostało odziedziczona z prasłowiańskiej końcówki *-itjъ.
A w ramach drugiej ciekawostki dodamy jeszcze, że słowo ‘chart’ (a od niego zdrobnienie ‘charcik’) pochodzi z języka prasłowiańskiego *chr̥tъ (proszę zobaczyć, jakie piękne sonantyczne r…). I dlatego w językach słowiańskich słowo oznaczające ‘psa gończego’ ma podobną formę.
A teraz chwila charcikowej prywaty: gdyby mi ktoś powiedział, że w wakacje po ukończeniu studiów będę wyciągała swoje notatki z historii języka polskiego i podręcznik do gramatyki historycznej języka polskiego, to bym nie uwierzyła.
