IV Krucjata - największa kompromitacja ruchu krucjatowego

[Friedrich von Baden]

Tytuł: "IV Krucjata - największa kompromitacja ruchu krucjatowego"
Autor: Friedrich von Baden

W mojej pracy omawiającej krucjaty ich przyczyny, przebieg i skutki, wymieniałem poszczególne krucjaty które miały miejsce w historii. Wspomniałem, że o IV Krucjacie napiszę odpdzielną pracę, albowiem zapisała się ona szczególnie w historii krucjat; niestety ale nie w pozytywnym świetle. Uczestnicy IV Krucjaty mieli być przetransportowani do Ziemi Świętej przez Wenecjan. Kiedy się okazało, że krzyżowcy nie dysponują dostatecznymi pieniędzmi na opłacenie przeprawy, Wenecjanie zażądali zdobycia przez nich miasta Zadar w Dalmacji. Po wykonaniu tego zadania postawili kolejny warunek - krzyżowcy mieli zaatakować Konstantynopol. Namawiał ich do tego także pretendent
do tronu bizantyjskiego Aleksy IV. W zamian za zdobycie i przekazanie mu stolicy
Bizancjum obiecywał dary, pomoc wojskowa w trakcie krucjaty oraz unię Kościoła greckiego z Rzymem. Uczestnicy wyprawy zgodzili się na te propozycje, lecz gdy Aleksy po objęciu przy ich pomocy tronu nie dotrzymał umowy, w 1204 r. jeszcze raz zdobyli i złupili Konstantynopol. Ustanowili tam Cesarstwo Łacińskie. Ostatecznie IV wyprawa krzyżowa okazała się kompromitacją ruchu krucjatowego.

Geneza IV Krucjaty

IV Krucjata rozpoczęła się z inicjatywy papieża Innocentego III pod koniec 1199 roku, mając na celu wsparcie państw łacińskich w Palestynie. Pierwszym organizatorem był hrabia Szampanii, Tybald III, lecz po jego zgonie przywództwo przejął markiz Bonifacy z Montferratu. Planowano przeprowadzenie wyprawy morską do Palestyny, z pierwszym etapem w delcie Nilu w Egipcie. Wenecjanie zobowiązali się do przetransportowania wojsk krzyżowych i udostępnili 50 własnych okrętów. Jednakże z powodu niefortunnych wydarzeń, takich jak śmierć przywódcy i rozproszenie się krzyżowców, do Wenecji przybyło jedynie 10-12 tysięcy żołnierzy z planowanych 33 tysięcy. To spowodowało poważne problemy finansowe, gdyż nie udało się zebrać wystarczającej sumy pieniędzy na pokrycie kosztów wyprawy. Doża Wenecji, Enrico Dandolo, zaproponował odroczenie płatności w zamian za zdobycie dla Wenecji miasta Zadar, co, pomimo sprzeciwu części krzyżowców, zostało zaakceptowane.

Przebieg krucjaty

Część wojska krzyżowego, która zgodziła się na żądania Wenecjan, wyruszyła z Wenecji 8 października i 10 listopada dotarła do Zadaru. Relacje na temat zdobycia miasta są różne - Robert de Clari twierdzi, że miasto poddało się bez walki, natomiast Gotfryd z Villehardouin opisuje szczegółowy przebieg oblężenia, które zakończyło się 24 listopada 1202 roku. Papież potępił atak na Zadar i ekskomunikował krzyżowców, ale później udzielił im rozgrzeszenia, z wyjątkiem Wenecjan. Ze względu na ryzyko zimowej żeglugi, wojska pozostały na zimę w Zadarze, a flota flandryjska zimowała w Marsylii. Część krzyżowców, pod wodzą Szymona z Montfort, pomimo warunków pogodowych, zaaranżowała transport na własną rękę i dotarła do Akki.

Na przełomie lat 1202-1203 do Zadaru przybyli posłowie króla Niemiec, Filipa Szwabskiego, z propozycją pomocy Aleksemu IV Angelosowi, następcy tronu bizantyjskiego. Aleksy IV Angelos, syn obalonego cesarza Bizancjum Izaaka II Angelosa, obiecał podporządkowanie kościoła bizantyjskiego papiestwu i sowite wynagrodzenie za pomoc w odzyskaniu tronu. Po wielu sporach, przywódcy krucjaty zgodzili się na propozycję Aleksego, co doprowadziło do zmiany kierunku krucjaty - przeciw Bizancjum zamiast przeciw muzułmanom. Decyzja ta doprowadziła do stopniowego topnienia szeregów wojska krzyżowego, gdyż przeciwnicy ataku na Konstantynopol korzystali z każdej sposobności, by na własną rękę podążać do Palestyny. W kwietniu 1203 roku, po zniszczeniu umocnień Zadaru, flota krzyżowa wyruszyła do Konstantynopola. Podczas pobytu na Korfu, gdzie doszło prawie do rozłamu w wojskach krzyżowych, przeciwnicy ataku na Konstantynopol zobowiązali się pozostać w armii do końca września.

Flota krzyżowa opuściła Korfu 24 maja i 23 czerwca dotarła do Bosforu. Następnego dnia przedefilowała pod murami Konstantynopola, a wojsko krzyżowe wyładowało się na ląd w pobliżu Chalcedonu. Po wymianie listów z cesarzem Aleksym III Angelosem, krzyżowcy zażądali, aby cesarz oddał tron Aleksemu IV Angelosowi. Walki z Grekami rozpoczęły się 5 lipca, a 17 lipca krzyżowcy i Wenecjanie wdarli się do miasta. Nocą z 17 na 18 lipca cesarz Aleksy III Angelos uciekł z miasta. Mieszkańcy miasta uwolnili obalonego Izaaka II Angelosa i przywrócili mu władzę. W negocjacjach z przywódcami krucjaty 18 lipca Izaak II Angelos zgodził się na koronację swego syna Aleksego IV Angelosa na współcesarza 1 sierpnia 1203 roku.

Krzyżowcy pozostali w obozie pod murami Konstantynopola, mając wolny wstęp do miasta. Z powodu niewypłacenia obiecanych kwot przez Aleksego IV, krzyżowcy, Wenecjanie i Grecy coraz bardziej tracili do siebie zaufanie. W listopadzie cierpliwość krzyżowców się wyczerpała i przedstawili cesarzowi ultimatum, żądając natychmiastowej zapłaty. Aleksy IV odmówił, co doprowadziło do starć zbrojnych na początku grudnia.

Z pomocą przyszli im Bizantyjczycy. Aleksy Dukas V Murzuflos, szambelan dworu cesarskiego, zjawił się w Konstantynopolu, by pomóc w walce przeciw łacinnikom. Po serii działań, w tym uwięzieniu Aleksego IV Angelosa i ogłoszeniu się cesarzem, zdobył poparcie gwardii wareskiej.

Aleksy Dukas V Murzuflos konsekwentnie odmówił żądaniom krzyżowców, co doprowadziło do wznowienia walk na początku lutego. Pierwszy szturm nastąpił 9 kwietnia 1204 roku i skończył się niepowodzeniem. Drugi szturm, przypuszczony 12 kwietnia, doprowadził do przełamania obrony na murach i wejścia krzyżowców do miasta. Nastąpiła rzeź mieszkańców, która trwała do zmroku. Nocą Aleksy Murzuflos uciekł z miasta. Rano gwardia wareska złożyła hołd Bonifacemu z Montferrat, uważając go za zdobywcę tronu. Od 14 do 16 kwietnia trwało plądrowanie miasta, z którego zrabowano niesłychane ilości złota i srebra.

Skutki

Bezpośrednią konsekwencją IV krucjaty było powstanie Cesarstwa Łacińskiego w Konstantynopolu oraz innych państw łacińskich w Europie, na obszarze były Bizancjum. To umocniło pozycję Wenecji, która zdominowała handel z Konstantynopolem, wypierając na pewien czas Pizę i Genuę. Jednakże, ponieważ krucjata nie dotarła do Palestyny, państwa łacińskie tam nie otrzymały potrzebnej pomocy, co przyspieszyło ich upadek.

Długoterminowymi skutkami IV krucjaty było pogłębienie podziału między chrześcijańskim Wschodem a Zachodem, wraz z powstaniem Cesarstwa Łacińskiego i wymuszoną unią kościelną. Dotychczasowa niechęć przerodziła się w nienawiść, rozprzestrzeniając się nawet na bizantyjską hierarchię duchowną. Wojny między Bizantyjczykami a Cesarstwem Łacińskim osłabiły Bizancjum i przyspieszyły jego upadek pod uderzeniami Turków osmańskich.

Źródła:
1.Wikipedia https://pl.wikipedia.org/wiki/IV_wyprawa_krzyżowa
2. Leśniewski S., Konstantynopol 1204, Bellona 2022.
3. Runciman S., Dzieje wypraw krzyżowych, t. 3, PIW 1987.