Wykład X "Stałe Budowle Obronne"

Wykład X "Stałe Budowle Obronne"

Postprzez Henryk Horoch » 31 mar 2011, 20:23

Twierdza
Ufortyfikowane miasto, gród, klasztor. Czasem jest to samodzielna budowla o charakterze obronnym. Twierdze były budowane od starożytności do czasów II wojny światowej, na stałe przebywała w nich załoga. Określenie twierdza stosowane jest także w odniesieniu do więzienia, które znajdowało się na terenie twierdzy.

Obrazek


Cytadela
W starszych fortyfikacjach samodzielna, dominująca nad miastem lub prowincją twierdza. Na terytorium własnym zadaniem cytadeli była ochrona mieszkańców w przypadku najazdu wroga. Na terytoriach podbitych cytadele budowano w celu utrzymania w posłuszeństwie mieszkańców.
Cytadela zajmuje stosunkowo duży obszar. Obiekty fortyfikacyjne przeznaczone do obrony cytadeli położone były z reguły na jej obrzeżach, wewnątrz zaś znajdowały się koszary, magazyny, więzienie i inne obiekty niezwiązane bezpośrednio z obroną.
Rozwój środków ataku i technik zdobywanie twierdz wymuszał rozbudowywanie istniejących fortyfikacji i dostosowywanie ich do nowych warunków obrony. W trakcie rozbudowy cytadele otaczane były albo nowymi liniami umocnień ciągłych, albo, w późniejszym okresie, pierścieniem fortów. Powstawała w ten sposób większa twierdza, cytadela zaś stawała się jej wewnętrznym obiektem, stanowiącym najczęściej siedzibę dowództwa twierdzy, a w czasie walk pełniącym rolę śródszańca, czyli ostatniego punktu obrony twierdzy.

Obrazek


Fort
Fortyfikacja (budowla obronna) polowa lub stała, budowana od XVII do początków XX w., przystosowana do obrony okrężnej.
Zasadniczo forty grupowane były w zespoły zwane twierdzami fortowymi, w szczególnych wypadkach budowano pojedyncze forty, tzw. detaszowane (wydzielone).
Forty były budowlami ziemnymi o obrysie zamkniętym, zdolnymi do samodzielnej i długotrwałej obrony. Występował strefowy podział obwodu fortu: stok bojowy (plateau, glacis), stanowiska, fosa, wały, wnętrze. W skład budowli murowych fortów wchodziły koszary, schrony, stanowiska ogniowe artylerii i piechoty, magazyny, wieże obserwacyjne i artyleryjskie itp. Nie w każdym forcie występowały wszystkie z wymienionych obiektów, każda szkoła fortyfikacji miała swoje preferencje odnośnie doboru obiektów i środków obrony i ich rozmieszczania w forcie. Forty połączone były między sobą siecią drogową

Obrazek


Bastion
W dawnych fortyfikacjach o narysie bastionowym, podstawowy element umocnień wznoszony na załamaniach obwałowania twierdzy (na wysuniętych narożnikach). Wywodzi się z wcześniej stosowanych bastei. Bastiony jako element fortyfikacji używane były od połowy XVI do połowy XIX wieku.
Występuje w twierdzach na planie trójkąta, romboidu lub pięcioboku o otwartej podstawie. Dwa najbardziej wysunięte boki tworzyły narożnik zwany węgłem. Boki stykały się pod kątem zwykle zawartym pomiędzy 60° a 120°. Bastiony połączone były kurtynami. Część bastionu od strony nieprzyjaciela nazywano czołem, boczne części barkami, a podstawę pięcioboku (od wewnętrznej strony twierdzy) szyją.
Geometrię bastionu wykreślano w taki sposób, aby z barków bastionu możliwy był ostrzał flankowy wzdłuż czół sąsiednich bastionów. Dzięki temu bastion wyeliminował wadę bastei, tzw. "martwe pola" – fragmenty terenu przy samym murze bastei zasłonięte przez nią samą od ognia.
Fortyfikacje tego typu pojawiły się we Włoszech w XVI wieku. W XVII wieku barki przy szyi bastionu zostały cofnięte, a ich czoło zostało zaokrąglone i umocnione (tzw. orylonem). Bastiony nisko położone budowano jako pełne i zaopatrywano w nadszaniec (kawalier), co umożliwiało obserwację i obstrzał. Bastiony stanowiły główny punkt obrony całego wieloboku fortecznego. Na ich szczycie (na barkach) lub wewnątrz (w kazamatach) ustawiano działa służące do ostrzału przedpola oraz wzdłuż kurtyn i fos.

Obrazek
(-) gen. płk. Henryk książę Horoch



Avatar użytkownika
Zmarły
 
Posty: 2325
Dołączył(a): 02 gru 2010, 17:03
Medale: 11
Order Orła Białego (1) Order Virtuti Militari II (1) Order Virtuti Militari III (1)
Order Zasługi RON IV (1) Order Zasługi RON V (1) Krzyż Monarchii I (1)
Krzyż Monarchii II (1) Medal Wojska (1) Medal za Długoletnią Służbę I (1)
Medal za Długoletnią Służbę II (1) Medal z Długoletnią Służbę III (1)

Re: Wykład X "Stałe Budowle Obronne"

Postprzez Henryk Horoch » 31 mar 2011, 20:25

Koszary
Budynki przeznaczone dla pomieszczenia wojska. Pierwsze koszary znane były już w czasach cesarstwa rzymskiego. W czasach nowożytnych koszary budowano liczniej dopiero od XVII wieku, wraz z rozwojem wojsk stałych, a w Polsce od wieku XVIII (koszary gwardii pieszej w Warszawie).
O koszarach scentralizowanych możemy mówić wówczas, gdy całość wojska wraz z administracją i logistyką umiejscowiona jest w jednym budynku.
Koszary zdecentralizowane to zespół budynków, z których na każdy składa się osobna jednostka lub pomieszczenia administracyjne bądź gospodarcze. Współcześnie jest to najbardziej rozpowszechniony typ koszar.

Obrazek




Arsenał
To budynek lub zespół budynków o cechach obronnych, w którym przechowywano broń oraz sprzęt wojenny (zbrojownia). Arsenały posiadały także warsztaty, w których naprawiano i wytwarzano broń ręczną oraz odlewano działa (w ludwisarni).
Pierwszym polskim arsenałem był wzniesiony w 1533 arsenał krakowski. W Polsce nazwa arsenał przyjęła się w XVIII wieku. Wcześniej używano nazwy cekhauz (od niem. das Zeughaus – zbrojownia). Istniały arsenały prywatne, magnackie oraz koronne. Dowódcą arsenału byli tzw. cejgwarci.

Obrazek



Prochownia
Czyli młyn ze stępami do robienia prochu (tzw. młyn prochowy) lub magazyn prochu (skład). W większych miastach Polski młyny prochowe pracowały już w XV wieku, natomiast proch wyrabiano zwykle na miejscu w twierdzach i zamkach. Siarka i saletra była najczęściej sprowadzana. Węgiel pochodził ze źródeł lokalnych jako łatwy do otrzymania. Proch w zależności od zastosowania mógł się różnić proporcjami składników.
W miarę rozwoju artylerii prochownie jako miejsca składowania prochu zaczęto coraz częściej umieszczać w różnego typu obiektach fortecznych. Żołnierze pracujący w tym magazynie chodzili w specjalnych drewnianych sabotach lub w filcowych kapciach. Wszystkie narzędzia były wykonane z brązu, gdyż brąz nie krzesze iskier. Personel praktycznie przez cały czas swojej służby w prochowni pracował w niemal całkowitej ciemności.

Obrazek
(-) gen. płk. Henryk książę Horoch



Avatar użytkownika
Zmarły
 
Posty: 2325
Dołączył(a): 02 gru 2010, 17:03
Medale: 11
Order Orła Białego (1) Order Virtuti Militari II (1) Order Virtuti Militari III (1)
Order Zasługi RON IV (1) Order Zasługi RON V (1) Krzyż Monarchii I (1)
Krzyż Monarchii II (1) Medal Wojska (1) Medal za Długoletnią Służbę I (1)
Medal za Długoletnią Służbę II (1) Medal z Długoletnią Służbę III (1)

Re: Wykład X "Stałe Budowle Obronne"

Postprzez Henryk Horoch » 31 mar 2011, 20:27

Miejskie Muru Obronne
Pierwsze mury miejskie budowano już w okresie starożytnym. Do historii przeszły mury takich miast jak Babilon, Jerycho czy Troja. Warto tu też wymienić słynne Długie Mury osłaniające Ateny podczas wojny peloponeskiej. Mury miast starożytnych greckich i bliskiego wschodu budowane były zazwyczaj z nieciosanych wielkich bloków kamiennych, kładzionych jeden na drugim (Mykeny) albo powstawały z cegieł łączonych zaprawą (Babilon). Mury z ciosanych kamieni łączonych zaprawą to domena Epoki hellenistycznej i czasów rzymskich. Sam Rzym natomiast przez długi czas nie posiadał murów miejskich. W Europie barbarzyńskiej mury budowały plemiona celtyckie. Miały one formę drewnianego szalunku wypełnionego kamieniami i ziemią (tzw. Murus Gallicus).
W średniowieczu mury były bardzo popularne – uważano, że każde większe miasto powinno je mieć. W zależności od warunków topograficznych mury miejskie otaczały miasto w całości lub tylko częściowo (przeszkody naturalne takie jak skały, rzeki i zbiorniki wodne zastępowały wówczas brakujące fragmenty muru). Wjazd do miasta zapewniały bramy. Często mury miejskie zwieńczone były przejściem obronnym z otworami strzeleckimi, niejednokrotnie przejścia te były zadaszone. Czasami mur zwieńczony był jedynie warstwą kamieni spadających w razie ataku na agresorów. Z czasem mury uzupełniano fosą, wieżami obronnymi (szczególnie bramy i narożniki), a nawet dodatkowym niższym murem zewnętrznym (międzymurze podzielone było wówczas murami poprzecznymi). Także powstające pod miastem osady otaczano po pewnym czasie murami. Oprócz funkcji obronnej mury miejskie pełniły funkcje reprezentacyjne, co widoczne jest szczególnie w architekturze bram wjazdowych.
Wynalezienie broni palnej pociągnęło za sobą dalsze zmiany w wyglądzie murów miejskich. W ważnych strategicznie miejscach, takich jak bramy i narożniki, budowano masywne basteje obsadzone działami. Pozostała część murów nie zapewniała jednak wystarczającej obrony przed ostrzałem artylerii. Z tego względu miasta zaczęto otaczać bastionami. Umocnień tego typu nie można było tak łatwo przesunąć na zewnątrz, jak miało to miejsce w wypadku murów starego typu, niejednokrotnie rozszerzanych, a nawet budowanych na nowo. Hamowało to rozwój przestrzenny miast i przyczyniało się do zagęszczenia zabudowy wewnątrz miasta.

Obrazek



Barbakan
To element średniowiecznego budownictwa obronnego, ważny składnik fortyfikacji miejskich, zazwyczaj w formie okrągłej, murowanej budowli wysuniętej przed linię murów obronnych i połączonej z bramą miejską za pośrednictwem osłoniętego przejścia.
Barbakan składał się z osłoniętego przejścia (tzw. szyi), która łączyła mur obronny z np.: basztą, wieżą, basteją, rondelą, tarasem, bastionem lub rawelinem. Barbakan rozpowszechnił się w średniowieczu i w różnych formach przetrwał do połowy XVIII wieku. Jego rozwinięciem był stosowany od XVI wieku rawelin. Najstarszy zachowany barbakan w Europie pochodzi z pierwszej połowy XIII wieku i znajduje się w Carcassonne we Francji. Pierwszym barbakanem, jaki powstał na obecnych ziemiach polskich, był barbakan przed Bramą Starotoruńską z 1429 w Toruniu, wysadzony przez Szwedów w 1703.

Obrazek



Brama miejska
To forma przejścia w obwarowaniach miejskich. W przeszłości obok baszt i czatowni stanowiła system obronny miasta.
Bramy miejskie tradycyjnie stanowiły punkt kontrolny u wjazdu do miasta otoczonego murami. Bramy umożliwiały przejazd pojazdów, towarów i zwierząt. Do przemieszczania się pieszych służyły położone w pobliżu bram furty.

Obrazek



Baszta
To budowla obronna, stanowiąca element starożytnego i średniowiecznego muru obronnego w postaci wysunięcia jego fragmentu przed lico i wzniesienia ponad jego poziom. Baszta zawsze jest otwarta od strony wewnętrznej obwodu obronnego, co odróżnia ją od wieży – budowli ze wszystkich stron zamknięta. Nazywanie basztą każdej średniowiecznej wieży w obwodzie murów (a nawet stojącej osobno) jest powszechnym błędem, utrwalonym w nadawanych często wieżom nazwach własnych.
Baszty były budowane na planie koła, prostokąta lub wieloboku. Stanowiły miejsce, skąd możliwa była obrona odcinków muru między nimi. Wznoszono je początkowo z drewna, a następnie z kamienia i cegły. Zazwyczaj były zwieńczone blankami z hurdycjami lub machikułami.
Wnętrze baszty podzielone było na kilka kondygnacji, połączonych ze sobą schodami lub drabinami. Na poszczególnych kondygnacjach umieszczano otwory strzelnicze. Najniższa, podziemna kondygnacja była zazwyczaj przeznaczona na więzienie.
Baszty jako element obronny straciły rolę po wynalezieniu broni palnej i zostały zastąpione bastejami i bastionami.

Obrazek



Basteja
To budowla fortyfikacyjna, będąca murowanym lub ziemnym umocnieniem w formie niskiej, przysadzistej baszty obronnej. Zbudowana na planie półkola, wieloboku lub podkowy, wysunięta przed mur obronny, była stanowiskiem ogniowym artylerii, blokującym dostęp do kurtyny.
Basteja była formą pośrednią pomiędzy basztą a bastionem. Pojawiła się we Włoszech w XV wieku, w związku z rozpowszechnieniem się broni palnej (wcześniejsze baszty były wrażliwsze na ogień ze względu na mniejszą masywność połączoną z zazwyczaj wiekszą wysokością, oraz nie zapewniały
dostatecznej powierzchni do obsługi artylerii). Stosowana do XVI wieku, ustąpiła miejsca bastionowi.

Obrazek
(-) gen. płk. Henryk książę Horoch



Avatar użytkownika
Zmarły
 
Posty: 2325
Dołączył(a): 02 gru 2010, 17:03
Medale: 11
Order Orła Białego (1) Order Virtuti Militari II (1) Order Virtuti Militari III (1)
Order Zasługi RON IV (1) Order Zasługi RON V (1) Krzyż Monarchii I (1)
Krzyż Monarchii II (1) Medal Wojska (1) Medal za Długoletnią Służbę I (1)
Medal za Długoletnią Służbę II (1) Medal z Długoletnią Służbę III (1)

Re: Wykład X "Stałe Budowle Obronne"

Postprzez Henryk Horoch » 31 mar 2011, 20:28

Zamek
To samodzielne dzieło obronne o zabudowie zwartej, powstałe w okresie średniowiecza, łączące dominującą funkcję obronną z mieszkalną i gospodarczą. Zamek przystosowany był do obrony zamkniętym obwodem obronnym.

Obrazek



Mur obronny
To ciągła konstrukcja warowna w postaci muru wykonanego z kamienia lub cegły. Podstawowa część każdej murowanej fortyfikacji.
Mur obronny może stanowić zarówno samodzielną budowlę (np. Mur Chiński), lub stanowić zamkniętą zaporę fortyfikacyjną otaczającą miasto, zamek lub fort. Obronność muru zwiększały usytuowane w jego linii baszty i wieże oraz poprzedzające go od zewnątrz przedmurze i fosa, a także bramy, mosty zwodzone i barbakany.
Mury obronne zaczęły powstawać w starożytności, lecz szczególnie rozpowszechniły się w średniowieczu (były zwieńczone blankami oraz wyposażone w ganek dla obrońców).

Obrazek



Wieża Obronna (Stołp)
Stołpy wywodzą się z donżonów, lecz nie są z nimi tożsame. W II poł. XII w. na obszarze Francji doszło do przekształcenia programu architektonicznego dotychczasowych twierdz. Z jednej rozległej budowli wieżowo–pałacowej, donżonu, który służył za mieszkanie feudała zarówno na co dzień, jak i w trakcie zagrożenia, a także był trzonem całej warowni, powstały dwa oddzielne obiekty:
reprezentacyjny oraz mieszkalny pałac – dom zamkowy o wygodnych oraz okazałych wnętrzach, stanowiący miejsce życia dworskiego
wieża obronna będąca filarem obrony zamku oraz ostatnim miejscem ucieczki feudała; nie była stworzona do codziennego, wygodnego bytowania właściciela zamku
Początkowo stołpy budowano na ogół w obrębie dziedzińca, przy murze obwodowym, często w pobliżu najsłabszego punktu murów obronnych (np. przy bramie lub od strony najłatwiejszego dostępu do zamku) dla jego wzmocnienia. W XIV w. stołpy zaczęto "przemieszczać" z dziedzińca ku murom, by zyskać możliwość prowadzenia z ich pomocą aktywnej obrony. W późnym średniowieczu stołpy zaczęto wysuwać poza lico murów obronnych, tak by móc kierować z nich ogień flankowy wzdłuż kurtyn.
Pierwsze stołpy najczęściej były czworoboczne, zbliżone do kwadratu. Rzadziej zdarzały się formy wieloboczne. W późniejszym okresie największą popularność zdobyły stołpy okrągłe. Wieża o okrągłym rzucie była bardzo wytrzymała konstrukcyjnie i sztywna (struktura była taka sama w dowolnym przekroju, nie było słabszych i silniejszych punktów jak w wypadku czworoboku czy wieloboku), kolista forma likwidowała martwe pola w prowadzeniu obserwacji oraz w obronie (we wszystkich kierunkach widok był tak samo dogodny), a do tego powierzchnia murów pozbawiona była kantów, narożników, które łatwo byłoby trafić z artylerii bezprochowej (np. katapult) i nadwyrężyć (pociski często ześlizgiwały się po obłej płaszczyźnie nie czyniąc szkody budowli).
Charakterystyczną cechą zarówno mieszkalno–obronnych donżonów, jak i ściśle obronnych stołpów było położenie wejścia do wnętrza na znacznej wysokości, nieraz dochodzącej do kilkunastu metrów ponad poziomem dziedzińca. Do niewielkich przeważnie otworów drzwiowych prowadziły schody z nietrwałego budulca, drewna, które w razie potrzeby można było usunąć bądź spalić – wówczas wieża była uniezależniona od innych elementów warowni, co dawało szansę na stawianie dalszego oporu, nawet po zajęciu reszty obiektów przez wroga.

Obrazek
(-) gen. płk. Henryk książę Horoch



Avatar użytkownika
Zmarły
 
Posty: 2325
Dołączył(a): 02 gru 2010, 17:03
Medale: 11
Order Orła Białego (1) Order Virtuti Militari II (1) Order Virtuti Militari III (1)
Order Zasługi RON IV (1) Order Zasługi RON V (1) Krzyż Monarchii I (1)
Krzyż Monarchii II (1) Medal Wojska (1) Medal za Długoletnią Służbę I (1)
Medal za Długoletnią Służbę II (1) Medal z Długoletnią Służbę III (1)

Re: Wykład X "Stałe Budowle Obronne"

Postprzez Henryk Horoch » 31 mar 2011, 20:30

Dwór Obronny
To określenie obiektu o cechach mieszkalnych i obronnych, łączącego cechy wieży mieszkalnej, rezydencji typu motte, dworu na kopcu i zamku. Nazywane często zameczkami lub mylnie szlacheckimi fortalicjami.
Obiekty tego typu są często mylone z zamkami, ale także mylnie nazywane w przewodnikach są lamusami, spichlerzami czy stodołami. Istnieją też różne rodzaje dworów obronnych: renesansowa rezydencja nazywana kamienicą, zredukowana forma wieżowa (lamus) oraz kasztel (łac. Castellum).
Podstawowe cechy wyróżniające dwory obronne to:
*Kilkukondygnacyjny budynek murowany, co najmniej składający się z piwnicy i piętra, zbudowany na planie prostokąta lub kwadratu i pozbawiony dziedzińca,
*Wysoki, czterospadowy dach, czasem otoczony attyką (np. Szymbark, Frydman),
*Grube mury, często przekraczające metr grubości, czasem podparte przyporami,
*Na parterze budynku znajdują się małe okienka i strzelnice kluczowe, okna i drzwi posiadają kamienne obramowania (czasem wejście prowadzi przez portal),
*Wieże lub wieżyczki, często w narożach bryły budynku (np. Żuków), ale niekoniecznie,
*Sklepienia kolebkowe w dolnych kondygnacjach,
*Sala reprezentacyjna na piętrze, często posiadająca zdobiony belkowy strop drewniany.

Budynki tego typu wznoszone głównie były w okresie XIV-XVI wieku i były to zazwyczaj siedziby bogatszych rodów rycerskich. Utraciły swoje znaczenie wraz z rozwojem artylerii, a w związku z trudnościami z ogrzewaniem tak grubych murów, ich właściciele z czasem przenieśli się do wygodniejszych dworów i pałaców.

Obrazek

Obrazek
(-) gen. płk. Henryk książę Horoch



Avatar użytkownika
Zmarły
 
Posty: 2325
Dołączył(a): 02 gru 2010, 17:03
Medale: 11
Order Orła Białego (1) Order Virtuti Militari II (1) Order Virtuti Militari III (1)
Order Zasługi RON IV (1) Order Zasługi RON V (1) Krzyż Monarchii I (1)
Krzyż Monarchii II (1) Medal Wojska (1) Medal za Długoletnią Służbę I (1)
Medal za Długoletnią Służbę II (1) Medal z Długoletnią Służbę III (1)


kuchnie na wymiar kalwaria zebrzydowska

Powrót do Instytut Wojsk Lądowych

Kto przegląda forum

Użytkownicy przeglądający ten dział: Brak zidentyfikowanych użytkowników i 1 gość