Budowa szabli i jej rozwój na przestrzeni wieków

Budowa szabli i jej rozwój na przestrzeni wieków

Postprzez Karol Radziwiłł » 18 wrz 2011, 13:18

Ślady broni siecznej o wygiętej głowni spotykane były już w starożytnej Persji, Egipcie, Asyrii, Chinach – czyli zasadniczo na obszarze Azji Środkowej. Można przypuszczać, że pierwowzory szabli powstały w Chinach, gdzie były odpowiednie warunki – wyspecjalizowani płatnerze i bogate rudy żelaza.
Szabla pojawiła się w Europie w średniowieczu, w czasie wędrówek ludów na początku V wieku. Jednak do powszechnego przyjęcia jej do uzbrojenia doszło stosunkowo późno (mimo przykładów jej skuteczności, np. bitwa pod Legnicą w 1241 r., gdzie Mongołowie pokonali polskie rycerstwo), bo dopiero od XIV wieku na Węgrzech i Rusi Kijowskiej. W Polsce szabla przed XVI wiekiem była używana sporadycznie, częściej jako broń plebejska, niż szlachecka.
Szabla zaczęła zastępować używany w Polsce miecz dopiero od końca XV wieku. Decydującymi czynnikami były:
zagrożenie ze strony używających (ze znaczną skutecznością) szabel Tatarów i Turków od południowych i wschodnich granic,
bliższe kontakty z Litwą i Rusią, gdzie szabla stanowiła już znaczący składnik uzbrojenia od XV wieku,
kontakty polsko-węgierskie (zwłaszcza po wyborze Ludwika Andegaweńskiego na tron polski), dzięki którym do Polski dotarły duże ilości orientalnego wyposażenia zdobytego podczas wojen z Turkami,
rozwój broni palnej, wypierający opancerzone, ciężkie, niezbyt mobilne rycerstwo walczące mieczami na rzecz lekkich, zwrotnych formacji jazdy wzorowanych na wschodnich najeźdźcach
zmiany w europejskiej sztuce wojennej, coraz częściej angażującej oprócz rycerstwa także formacje pieszych i konnych najemników, posługujących się odmiennymi od rycerstwa typami broni.
Osobną sprawą był coraz bardziej nasilający się wpływ kultury orientalnej na szlachecką sztukę, obyczajowość i ideologię. Na dworach szlacheckich pojawiły się wschodnie kobierce, uzbrojenie ochronne, łuki z sajdakami – i szable, często zdobyczne, tureckie lub perskie. Kult szabli jako jedynej broni godnej polskiego szlachcica stał się na tyle silny, że aż do XIX wieku szabla była uważana za symbol sarmatyzmu, tradycji i starożytnego pochodzenia szlachty polskiej.
Teraz przejdźmy do budowy szabli. Spośród innych broni siecznych, szablę wyróżnia wygięta głownia, jednosieczna lub posiadająca pióro, czyli dwustronnie zaostrzony końcowy odcinek głowni, służący do zadawania pchnięć.
W konstrukcji szabli można wyróżnić następujące części:
rękojeść – uchwyt szabli wykonany różnorodną techniką, np. z drewnianych, rogowych okładzin, osłaniających kabłąków
głownia
zastawa – górna część głowni, sięgająca od rękojeści do ok. 1/3 długości głowni
moc (miąższyna) – środkowa część głowni
sztych – ostro zakończona dolna część głowni
Zastawa i sztych wyodrębnione są przez tzw. próg zastawy i młotek pióra, czyli uskok głowni (spotykany w niektórych szablach polskich i węgierskich). Boczne powierzchnie głowni – płazy – mogą być gładkie, wklęsłe, z bruzdami. Płazy są często ozdabiane znakami rzemieślniczymi, puncmarkami, godłami, napisami itp.
Elementy szabli:
Głowica,
Trzon,
Wąsy,
Jelec,
Ostrze,
grzbiet (tylec),
Płaz,
Strudzina (struzina, zbrocze, bruzda),
Młotek,
Pióro.

Obrazek

Elementem decydującym o typie i przeznaczeniu szabli jest rękojeść. Można wyróżnić następujące typy rękojeści:
otwarta – klasyczna z jelcem
półotwarta – z kabłąkiem osłaniającym dłoń nie dochodzącym do głowicy rękojeści
zamkniętą – z jedynym lub kilkoma kabłąkami tworzącymi kosz

Obrazek

Przekroje głowni
A – wklęsła z rombowym grzbietem
B – wklęsła
C – teowa ze strudziną w zastawie
D – ze zbroczem
E – żłobiona w dwie strudziny
F – trójkątna płaska(źródło: wikipedia.pl)

Wyróżniamy następujące typy szabli z czasów
Rzeczypospolitej Obojga Narodów:
Ormiańska,
Husarska,
Kościuszkówka,
Batorówki,
Zygmuntówka,
Janówka,

Oto opis jednej z najbardziej znanych szabli.
Szabla husarska – polska szabla bojowa, charakteryzująca sie zamkniętą lub prawie zamknięta (kabłąk niepołączony z głowicą) rękojeścią, niemasywnym piórem i niedużą krzywizną ostrza. Zwana także, głównie przez pamiętnikarzy i cudzoziemców, pałaszem husarskim, pałaszem pochyłym lub szablą czarną (od koloru rękojeści oraz pochwy). Powstała ok. połowy XVII wieku na bazie szabli węgierskiej, której duży wpływ na wojskowość widać już na początku II poł. XVI wieku, a którą rozpowszechniło panowanie i reformy wojenne króla Stefana Batorego. Jednak od szabli węgierskiej szabla husarska rożni sie kilkoma istotnymi szczegółami - ma mniejsza krzywiznę ostrza, mniej masywne pióro, przeważnie także krótszy jelec.

Szabla husarska pod katem bojowym jest bardzo wszechstronna; można nią wykonywać cięcia zamachowe lub bezpośrednie z łokcia i z ramienia, a w obronie wszystkie zasłony statyczne. Można nią również wykonać wszystkie najważniejsze cięcia – zarówno te, do których nadają się najlepsze zachodnioeuropejskie szable, jak i te, które można wykonać tylko szablą wschodnią lub mieczem japońskim, słusznie więc szabla husarska jest uważana za najlepszą szablę świata.

Głownie szabli mają krzywiznę kołową, jelec w formie zamkniętej lub pół zamkniętej, przechodzący w kabłąk, najczęściej niepołączony z głowicą i przez to sprężynujący w czasie uderzeń, paluch pasowany lub obrączkowy, trzonek drewniany, zwężający się ku głowicy, prosty lub pochylony ku przodowi, obciągnięty czarną lub brązową skórą i złotym lub srebrnym drutem, kapturek w formie wypukłego migdała, zwykle z fartuchem zakrywającym grzbiet trzonka. W II połowie XVIII wieku pojawił się poziomy obłąk lub tarczka jako dodatkowe zabezpieczenie dłoni.

Parametry podstawowego modelu szabli husarskiej:

Głownia długość 80 cm, wygięcie 50÷70 mm, grubość 6 mm, szerokość u nasady 32 mm u sztychu 28 mm. Szlif głowni dwie bruzdy lub szeroka bruzda i struzina, pióro długość 22÷25mm. Ciężar głowni 0,50÷0,55kg.
Ciężar standardowej szabli to ok 0,95kg.

Podsumowując- szabla była dobrym rozwiązaniem technologicznym czasów sobie współczesnych. Jej budowa ściśle łączy się z funkcjami. Początkowo niedoceniana w Polsce, w czasach sarmackich stała się symbolem tradycji i starożytnego pochodzenia szlachty polskiej
(-) Karol Radziwiłł
Książę na Oporowie i Niedzicy

Obrazek




Avatar użytkownika
Zmarły
 
Posty: 1136
Dołączył(a): 18 sie 2011, 19:47
Medale: 6
Order Orła Białego (1) Order Świętego Stanisława (1) Order Virtuti Militari III (1)
Order Zasługi RON V (1) Krzyż Monarchii I (1) Medal 100 lat niepodległości (1)
Gadu-Gadu: 37427777

kuchnie na wymiar kalwaria zebrzydowska

Powrót do Instytut Wojsk Lądowych

Kto przegląda forum

Użytkownicy przeglądający ten dział: Brak zidentyfikowanych użytkowników i 2 gości