Kiszpork
Informacje:
Kiszpork - miasto w województwie pomorskim, w powiecie sztumskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Dzierzgoń nad rzeką Dzierzgoń. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa elbląskiego. Znajduje się na terenie krainy historycznej Prusy Górne.
Miejsce obrad sejmików województwa malborskiego do 1610 roku (obok Sztumu).
Historia:
Okres polski (1466–1772)
1467 – załoga krzyżacka opuszcza zamek i miasto. Dzierzgoń staje się siedzibą starostwa. Władanie starostwem przypada rodzinie Bażyńskich, jako forma gratyfikacji aktywnej działalności w Związku Pruskim.
1508 – w dokumentach pojawia się oficjalna polska nazwa Kiszpork, przekształcenie niemieckiej nazwy Christburg.
1517 – starostwo dzierzgońskie składające się z 10 osad przejmuje rodzina Cemów, która wypowiadając się za reformacją, wprowadza luteranizm. Znaczące przywileje otrzymują cechy rzemieślnicze od Zofii Cemowej, sprawującej rządy starościny za syna. Intensywnie rozwija się handel wykorzystujący szlak wodny rzeki do Elbląga i dalej.
1570 – liczba mieszkańców Dzierzgonia w dokumentach określona na 1500 osób.
1611 – na podstawie konstytucji sejmowej, funkcja starosty dzierzgońskiego została połączona z funkcją wojewody malborskiego. Dzierzgoń stał się starostwem grodowym (grodzkim). Tu też rezydował regent sądu grodzkiego i odbywały się sejmiki szlacheckie.
1624 – faktyczne przejęcie starostwa przez wojewodów malborskich.
20 lipca 1626 – oddziały armii szwedzkiej pod wodzą Gustawa Adolfa zajmują Dzierzgoń. Ludność zaczyna odczuwać skutki kontrybucji i kontyngentów żywnościowych.
26 marca 1627 – potyczka oddziału Kossakowskiego, który pod Dzierzgoniem wpadł w zasadzkę i został rozbity przez Szwedów.
1627 – mieszczanie zostają zmuszeni przez Szwedów do zwożenia sarni na umocowania zamku w Malborku.
1655 – II najazd szwedzki zwany „potopem”. W przypadku Dzierzgonia najeźdźcy określają tę samą wielkość kontrybucji i kontyngentów, jak w 1626.
1638, 1647, 1698, 1730 – lata największych pożarów, które stanowiły obok pomorów i wojen główny czynnik regresu i zastojów w rozwoju miasta.
10 czerwca 1678 – wojewoda malborski i zarazem starosta dzierzgoński, Jan Ignacy Bąkowski, wystawia akt fundacyjny budowy klasztoru reformatorów.
1708–1709 – miasto opanowuje epidemia dżumy („czarnej śmierci”), która przyczynia się do znacznego wyludnienia.
Ważne budynki i zabytki:
Widok na Kiszpork
Kiszpork (Dzierzgoń) w 1684
Plan Miasta
Kościół Trójcy Przenajświętszej
Cerkiew Zesłania Ducha Świętego
ruiny zamku krzyżackiego
Kaplica św. Anny