Tego dnia...

[Miguel de Catalan]

22.01
1261 – Wołczyn otrzymał prawa miejskie.
1510 – W Kamieńcu Podolskim podpisano układ pokojowy kończący polsko-mołdawską wojnę o Pokucie.
1526 – W Gdańsku wybuchły rozruchy wywołane przez luterańskich mieszkańców miasta.
1558 – Rozpoczęły się wojny inflanckie.
1624 – Witebsk utracił prawa magdeburskie.
1656 – Potop szwedzki: na zamku w Łańcucie przekształcono konfederację tyszowiecką w konfederację generalną.
1664 – IV wojna polsko-rosyjska: wojska polsko-kozackie rozpoczęły oblężenie Głuchowa.
1796 – Bobrujsk, Dawidgródek, Dokszyce i Postawy otrzymały herby miejskie.
1832 – W dokonanej przez pruskich żołnierzy masakrze w Fiszewie (obecnie województwo warmińsko-mazurskie) zginęło 8 polskich weteranów powstania listopadowego, a 12 odniosło ciężkie obrażenia.
1863 – Wybuchło powstanie styczniowe.

[Miguel de Catalan]

WYDARZENIA NA ŚWIECIE
22.01
871 – Wojska króla anglosaskiego Ethelreda I poniosły klęskę w bitwie pod Basing z najeźdźcami duńskimi.
1188 – Alfons IX został królem Leónu.
1349 – Około 400 Żydów oskarżanych o wywołanie epidemii czarnej śmierci zginęło w pogromie w niemieckim mieście Spira.
1506 – Na zlecenie papieża Juliusza II do Rzymu wkroczyło 150 szwajcarskich najemników, dając początek Gwardii Szwajcarskiej.
1517 – Podbój Egiptu przez Turków osmańskich: sułtan Selim I Groźny pokonał mameluków w bitwie pod Ar-Rajdanijją.
1555 – Wojska króla Birmy Bayinnaunga podbiły Królestwo Ava.
1588 – Papież Sykstus V powołał Świętą Kongregację Obrzędów.
1632 – Wojna trzydziestoletnia: wojska szwedzkie zdobyły Wismar nad Bałtykiem, przejmując całą tzw. flotę wismarską Ligi Katolickiej, której podstawą była polska flota wojenna Zygmunta III Wazy.
1689 – Zwołany nielegalnie tzw. Parlament Konwencyjny ustanowił nowe zasady sukcesji tronu angielskiego, wykluczające odtąd na zawsze wszystkich książąt katolickich lub ożenionych z katoliczkami.
1771 – Hiszpania scedowała Falklandy na rzecz Wielkiej Brytanii.
1784 – Założono miasto Berysław na Ukrainie.
1820 – Decydujące zwycięstwo wojsk portugalsko-brazylijskich nad dowodzonymi przez José Gervasio Artigasa bojownikami o niepodległość prowincji Banda Oriental (obecnie Urugwaj) w bitwie pod Tacuarembó.
1823 – Poeta Ferenc Kölcsey napisał tekst pieśni Boże zbaw Węgrów, późniejszego hymnu Węgier.
1824 – I wojna Brytyjczyków z Aszanti: klęska wojsk brytyjskich w bitwie pod Nsamankow (dzisiejsza Ghana).
1828 – Arthur Wellesley został premierem Wielkiej Brytanii.
1849 – II wojna Brytyjczyków z Sikhami: po trwającym 9 miesięcy oblężeniu wojska brytyjskie zdobyły miasto Multan w dzisiejszym Pakistanie.
1879:
Obrączkowe zaćmienie Słońca widoczne nad Ameryką Południową, południowym Atlantykiem, Afryką i Oceanem Indyjskim.
Wojna brytyjsko-zuluska: klęska wojsk brytyjskich w bitwie pod Isandlwana i zwycięstwo w bitwie pod Rorke’s Drift.
1890 – Założono Związek Górników Amerykańskich.
1896 – I wojna włosko-abisyńska: kapitulacja włoskiego garnizonu w oblężonym Mekelie.
1901 – Po śmierci swej matki Wiktorii Hanowerskiej królem Wielkiej Brytanii został Edward VII.
1905 – Na rozkaz cesarza Mikołaja II Romanowa wojsko otworzyło ogień do demonstrantów w Petersburgu (tzw. „krwawa niedziela”). Według oficjalnych danych zginęły 93 osoby, 333 odniosło rany (34 z nich zmarło), źródła nieoficjalne mówią o setkach zabitych (od 800 do 1000).
1911 – Otwarto Stadion Luigiego Ferrarisa w Genui.

[Miguel de Catalan]

22.01.1510 r.
W Kamieńcu Podolskim podpisano układ pokojowy kończący polsko-mołdawską wojnę o Pokucie.

Stosunki z Mołdawią

wojna z Mołdawią 1509–1510
Bogdan III rościł pretensje do Pokucia, zajętego przez Aleksandra w 1502 roku. Za czasów Aleksandra planowano małżeństwo jego siostry Elżbiety z Bogdanem. Do małżeństwa jednak nie doszło z powodu śmierci Aleksandra. Bogdan III w wyniku tego najechał w 1509 roku pogranicze i obległ Kamieniec i Lwów, zdobył też Rohatyn. Postanowił zaatakować Polaków podczas odwrotu przez Dniestr, lecz został pokonany. W 1510 roku podpisano pokój, w wyniku którego anulowano małżeństwo Bogdana i Elżbiety, sprawą Pokucia miał się zająć sąd rozjemczy Władysława Węgierskiego.

Wojna z Mołdawią 1530–1531
Od 1527 roku hospodarem mołdawskim był Piotr Raresz. Sułtan pozwolił mu zająć Pokucie. Piotr porozumiał się w tej sprawie z Wasylem III i 1530 roku wkroczył do Pokucia. W 1531 roku Korona przeciągnęła sułtana na swoją stronę i pokonała rywala podczas bitwy pod Obertynem pod dowództwem hetmana Jana Tarnowskiego. Bitwa nie przyniosła żadnych korzyści, ponieważ hetman nie mógł wejść na terytorium lennika tureckiego. W 1533 roku Piotr Opaliński podpisał w Stambule pokój obowiązujący do końca życia obu władców. Na jego mocy Korona zrezygnowała z pretensji do Mołdawii i Wołoszczyzny.

Wojna z Mołdawią 1535–1538
Podczas oblężenia Chocimia hetman Tarnowski przyjął propozycję oddania Pokucia Polsce. Korona podczas tych wojen odzyskała Pokucie, lecz odbyło się to za cenę zwiększenia wpływów tureckich w Mołdawii, ponieważ Piotr został wypędzony.

[Miguel de Catalan]

22.01.1526 r.
W Gdańsku wybuchły rozruchy wywołane przez luterańskich mieszkańców miasta.

Tumult gdański 1525–1526 – wystąpienia luterańskiego pospólstwa i plebsu Gdańska przeciwko magistratowi i burmistrzowi Eberhardowi Ferberowi.

W styczniu 1525 mieszczaństwo gdańskie wystąpiło przeciwko burmistrzowi, oskarżając go o defraudację funduszy miejskich, dokonaną pod protekcją kanclerza wielkiego koronnego Krzysztofa Szydłowieckiego. Pospólstwo i plebs zażądało wyjęcia miasta spod jurysdykcji duchownej biskupa kujawskiego Macieja Drzewickiego. Burmistrz Ferber złożył urząd, jednak magistrat nie chciał przedstawić przedstawicielom pospólstwa rachunków miejskich. Luterańskie mieszczaństwo zażądało skasowania postów, mszy, śpiewu kościelnego i wprowadzenia wolnego głoszenia Ewangelii.

22 stycznia 1525 rozpoczęły się w Gdańsku rozruchy. Wzburzony tłum obalił magistrat i wprowadził demokratyczny ustrój miejski. Skasowano wszystkie klasztory katolickie, sprofanowano święte obrazy i sakramenty. Zlikwidowano posady proboszczów, wprowadzając w ich miejsce predykantów. Mieszczanie wysłali delegację do Marcina Lutra, z prośbą o przysłanie nauczycieli nowej wiary. Nowe luterańskie władze wysłały też do Zygmunta Starego pismo, w którym informowali go o zmianie religii oraz zapewniali go o swoim posłuszeństwie wobec niego i dalszym odprowadzaniu należnych mu podatków.

Na wieść o likwidacji państwa krzyżackiego i utworzeniu Księstwa Pruskiego Gdańszczanie wysłali do króla członków władz miejskich, by ponownie usprawiedliwić swą zmianę wiary. Także część obalonego magistratu dotarła do króla i poprosiła go o osobistą interwencję w Gdańsku. Król obiecał pomoc, lecz dopiero po załatwieniu spraw ważniejszych.

17 kwietnia 1526 miała miejsce interwencja zbrojna króla Zygmunta Starego, który wraz z księciem pomorskim Jerzym I stanął na czele 8000 żołnierzy i stłumił bunt. Przywrócono stary ustrój Gdańska, a przed Dworem Artusa ścięto 14 przywódców rewolty.

[Miguel de Catalan]

22.01.1558 r.
Rozpoczęły się wojny inflanckie.

Począwszy od sekularyzacji zakonu krzyżackiego w Prusach (1525) zakon inflancki zaczął upadać. Sprzyjało temu nastawienie szlachty inflanckiej, która przyszłość swego kraju upatrywała w połączeniu z Rzecząpospolitą. Po zawarciu przez Iwana IV Groźnego paktu z wielkim mistrzem zakonu Henrykiem von Galenem (co było próbą wyłączenia inflanckiej opozycji politycznej z konfliktu moskiewsko-litewskiego) w Inflantach doszło do rozruchów.

W 1557 Zygmunt II August podjął decyzję o ingerencji w sprawy wewnętrzne tego kraju i zorganizował wyprawę zbrojną przeciw zakonowi, która zaowocowała wymuszeniem przymierza przeciw Moskwie – 14 września 1557 r. w Pozwolu mistrz zakonu Johann Wilhelm von Fürstenberg podpisał tzw. układ pozwolski, w którym zakon zobowiązywał się do sprzyjania Litwie i przyłączenia jego ziem do Rzeczypospolitej.

Car Iwan IV Groźny zareagował aneksją (1558) Dorpatu i Narwy. Po zdobyciu portu w Narwie Rosja uruchomiła stały szlak handlowy, zwany żeglugą narewską, którą Polacy wytrwale zwalczali. Wkrótce do wojny przystąpili też inni pretendenci do spadku po zakonie inflanckim, a mianowicie Dania, która zajęła Ozylię (1560), i Szwecja, która opanowała Rewel (1561).

Nowy wielki mistrz – Gotthard Kettler – postanowił oddać się pod opiekę Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Zawarty 28 listopada 1561 r. pakt wileński przewidywał sekularyzację zakonu oraz oddanie w lenno księstwa Kurlandii i Semigalii Kettlerowi, który przeszedł na protestantyzm. Rygę i resztę Inflant oddano Rzeczypospolitej.

Taki stan rzeczy nie zadowolił ani Moskwy, ani Szwecji. W rezultacie doszło do wybuchu „północnej wojny siedmioletniej” (I wojna północna), sprzymierzenia Szwecji z Rosją i Polski z Danią (1563) i Lubeką. Kiedy armia Iwana Groźnego zajęła Połock i obszar Litwy na północ od Dźwiny, stało się jasne, że wojny nie da się utrzymać na obszarze Inflant. Gdy na tronie Szwecji zasiadł Jan III, skoligacony z Jagiellonami przez żonę, Katarzynę, doszło do nagłego odwrócenia sojuszy.

W 1568 r. doszło do radykalnej zmiany sprzymierzeńców – Polska weszła w sojusz ze Szwecją, a Moskwa z Danią. Po nieudanych próbach uzyskania przewagi, oba obozy sojusznicze zdecydowały się na rokowania pokojowe. 13 grudnia 1570 roku Szwecja, Dania i Polska zawarły pokój w Szczecinie. W jego rezultacie Polska i Litwa zachowały południową część Inflant (z Rygą), Szwecji przypadła Estonia, a Danii okoliczne wyspy (z Ozylią).

W 1577 roku car Iwan IV najechał polskie i szwedzkie ziemie Inflant, zajmując większość obszaru, poza Rygą i Rewlem. Odpowiedzią polską były trzy wyprawy wojenne Stefana Batorego, w czasie których zdobył on Połock, Newel, Uświat, Wielkie Łuki i inne miasta, a także oblegał Psków.

Te działania skłoniły cara do zawarcia dziesięcioletniego rozejmu (1582), a ich pośrednim skutkiem był zwrot zagrabionych ziem inflanckich i litewskich. Po pokoju z Moskwą w 1582 r. Inflanty zostały podzielone na trzy województwa: dorpackie, wendeńskie i parnawskie.
Rosja przegrała także wojnę ze Szwecją, w jej wyniku tracąc zupełnie wywalczony dostęp do Bałtyku.

W wyniku długotrwałych działań wojennych na obszarze Inflant pod koniec XVI w. przeszły one na własność trzech państw: Szwecji, Danii (wyspa Ozylia) i Polski. Wojny inflanckie nie doprowadziły jednak do ostatecznego rozwiązania kwestii własności tamtejszych ziem. Po wojnach szwedzkich za Jana Kazimierza Polska utraciła na mocy pokoju oliwskiego w 1660 roku 4/5 obszaru Inflant odstąpionych Szwecji, a nazywanych odtąd Inflantami szwedzkimi. Reszta obszaru, zwana Inflantami polskimi, stanowiąca obszar dawnego powiatu dyneburskiego, z miastem Dyneburg pozostała przy Polsce do I rozbioru Polski.

[Miguel de Catalan]

Oblężenie Głuchowa – walki prowadzone w celu zdobycia bronionego przez rosyjski garnizon miasta Głuchowa, które prowadziły wojska polskie i kozackie od 22 stycznia do 9 lutego 1664 podczas wojny polsko-rosyjskiej 1654-1667.

W listopadzie 1663 roku wojska króla Jana Kazimierza i kozackiego hetmana Prawobrzeżnej Ukrainy Pawła Tetery ruszyły w wielkiej wyprawie przeciwko Carstwu Moskiewskiemu, w celu zakończenia efektownym zwycięstwem trwającej od 10 lat wojny. Armia składała się z 50-70 tys. żołnierzy (w tym około 24 tys. wojsk koronnych i 14 pułków Kozaków z prawobrzeżnej Ukrainy) oraz Tatarów w sile 30-40 tys. żołnierzy. Na wschodzie mieli dołączyć Litwini dowodzeni przez hetmana polnego litewskiego Michała Kazimierza Paca. Południowe Zadnieprze zajęła wydzielona grupa Jana Sobieskiego. Dniepr przekroczono w okolicach Rzyszczowa, omijając Kijów aby nie tracić czasu na jego zdobywanie. Pomimo zimy, wojska królewskie posuwały się szybko, jednak aby zdobyć żywność i ciepłą odzież oblegano po drodze mniejsze twierdze, co znacznie opóźniało marsz. Wojska polskie opanowały Boryspol, Krzemieńczuk, Łochwicę, Łubnie, Romny, Pryłuki i kilka innych miast na Zadnieprzu. Na początku stycznia 1664 Jan Kazimierz ruszył w stronę Moskwy.

Od 22 stycznia oblegano Głuchów, którego bronił garnizon pod komendą Pawła Trofimowicza Żiwotowskiego i pułkownika kijowskiego Wasyla Dworeckija. 29 stycznia rozpoczął się szturm na skutek którego zniszczono część fortyfikacji miasta materiałami wybuchowymi i na czele z prowadzącym do boju żołnierzy Janem Sobieskim wdarto się do miasta. Wojska polskie dostały się jednak w zasadzkę i zostały ostrzelane ponosząc znaczne straty i musiały się wycofać. Pomimo skłanianiu się oblężonych w następnych dniach do kapitulacji, 8 lutego podjęto drugi szturm, na skutek którego żołnierze polscy i kozaccy ponownie wdarli się do miasta, ale i ten atak w rezultacie zakończył się fiaskiem. Na skutek podejrzenia o przekazywanie informacji o miejscach ataku zginął w niejasnych okolicznościach Iwan Bohun.
W związku ze znacznymi stratami i brakiem sensu dalszego oblegania miasta, 9 lutego wojska królewskie zwinęły oblężenie i ruszyły w dalszą drogę na Moskwę.

15 lutego pod Siewskiem wojska koronne połączyły się z siłami litewskimi dowodzonymi przez hetmana polnego litewskiego Michała Paca (ok. 20 000 żołnierzy) i armia weszła na tereny państwa rosyjskiego. Wojska rosyjskie unikały starcia nieustannie się cofając, jednak 29 lutego armia króla Jana Kazimierza dogoniła pomiędzy Worońcem a Siewskiem główne siły rosyjskie, którymi dowodził kniaź Grigorij Romodanowski. Rosjanie jednak nie odważyli się na bój w otwartym polu i zamknęli się w obwarowanym obozie pod Siewskiem.
Brak silnej twierdzy jako podstawy dalszych działań, odwilż i wybuch powstania na tyłach armii polskiej na Prawobrzeżu oraz knowania Jerzego Sebastiana Lubomirskiego w kraju, zmusiły 1 marca wojska Jana Kazimierza do odwrotu w kierunku Nowogrodu Siewierskiego.
Po rozegranych latem tego samego roku bitwach pod Witebskim i Szkłowem wyczerpane długoletnim wysiłkiem militarnym obie strony rozpoczęły latem 1664 roku ciągnące się dwa i pół roku rozmowy, zakończone Rozejmem andruszowskim.

[Miguel de Catalan]

23.01
1510 – Za pośrednictwem posłów króla Węgier Władysława II Jagiellończyka został zawarty pokój w Kamieńcu Podolskim pomiędzy królem Polski Zygmuntem I Starym a hospodarem mołdawskim Bogdanem III.
1520 – Wojna pruska: wojska krzyżackie splądrowały i spaliły Frombork, co m.in. skłoniło Mikołaja Kopernika do przeniesienia się do Olsztyna.
1631 – Wojna trzydziestoletnia: zawarto sojusz szwedzko-francuski w Bärwalde (Mieszkowicach).
1770 – Porażka konfederatów barskich w bitwie z wojskami rosyjskimi pod Dobrą w Wielkopolsce.
1793 – Rosja i Prusy dokonały II rozbioru Polski. Austria tym razem nie wzięła w rozbiorze udziału, zadowalając się perspektywą objęcia w posiadanie Bawarii.

[Miguel de Catalan]

WYDARZENIA NA ŚWIECIE
23.01
393 – Flawiusz Honoriusz otrzymał tytuł augusta.
607 – Tomasz I został patriarchą Konstantynopola.
635 – Kapitulacja bizantyńskiej Pelli (arab. Fihl) w Palestynie (obecnie w Jordanii).
971 – Potężny ostrzał prowadzony przez kuszników armii dynastii Song zdziesiątkował słonie bojowe armii południowej dynastii Han. Zwycięstwo to przypieczętowało los państwa Han, które wkrótce zostało wcielone do songowskiej monarchii. Była to ostatnia bitwa na terenie Chin w której użyto słoni.
1368 – Mnich buddyjski i przywódca powstania antymongolskiego Zhu Yuanzhang ogłosił się w zdobytym Pekinie cesarzem, rozpoczynając panowanie dynastii Ming.
1516 – Joanna Szalona została królem Aragonii.
1556 – W wyniku trzęsienia ziemi w Chinach zginęło 830 tysięcy osób.
1570 – Został zamordowany James Stewart, 1. hrabia Moray, regent małoletniego króla Szkocji Jakuba I Stuarta.
1571 – Thomas Gresham założył w Londynie giełdę królewską (Royal Exchange).
1579 – Północne prowincje Niderlandów podpisały unię utrechcką.
1656 – Francuski filozof Blaise Pascal opublikował pierwszą z 18 części swego dzieła Prowincjałki.
1668 – Wojna dewolucyjna: Anglia, Szwecja i Republika Zjednoczonych Prowincji zawarły trójporozumienie przeciwko Francji.
1690 – Józef I Habsburg został wybrany w Augsburgu, za życia ojca Leopolda I, na króla niemieckiego.
1691 – Domingo Terán de los Rios został pierwszym gubernatorem hiszpańskiego Teksasu.
1698 – Późniejszy król Wielkiej Brytanii Jerzy I Hanowerski został elektorem Hanoweru.
1710 – Na mocy decyzji księcia elektora Saksonii i króla Polski Augusta II Mocnego w Miśni rozpoczęła działalność pierwsza w Europie Królewsko-Polska i Elektorsko-Saska Manufaktura Porcelany.
1719 – Utworzono księstwo Liechtenstein.
1765 – Król i przyszły cesarz niemiecki Józef II Habsburg ożenił się po raz drugi z Marią Józefą Antoniną Wittelsbach.
1780 – W Nowym Jorku zanotowano rekordowo niską dla tego miasta temperaturę (−27°C).
1790 – Statek HMS „Bounty” został spalony u wybrzeży wyspy Pitcairn przez osiadłych na niej zbuntowanych członków załogi w celu utrudnienia odnalezienia ich przez marynarkę brytyjską.
1799 – Po zwycięstwie wojsk francuskich w wojnie z Królestwem Neapolu w południowych Włoszech została proklamowana marionetkowa Republika Partenopejska.
1826 – Na Ziemi van Diemena (obecnie Tasmania) został ujęty seryjny morderca i kanibal Thomas Jeffries.
1831 – Ustanowiono flagę Belgii.
1843 – Czech Jakub Kryštof Rad opatentował cukier w kostkach.
1855 – W Minneapolis otwarto pierwszy most przez rzekę Missisipi.
1870 – Amerykańska kawaleria dokonała w stanie Montana masakry 173 Indian (w większości kobiet i dzieci) ze szczepu Czarnych Stóp.
1895 – Norweski naukowiec Carsten Borchgrevink jako pierwszy człowiek postawił nogę na Antarktydzie.
1898 – José Evaristo Uriburu został prezydentem Argentyny.
1899 – Proklamowano Pierwszą Republikę Filipińską, której prezydentem został Emilio Aguinaldo.
1900 – II wojna burska: rozpoczęła się bitwa o Spion Kop.
1904 – Pożar strawił doszczętnie norweskie miasto Ålesund.
1907 – Charles Curtis jako pierwszy Indianin został wybrany do Senatu Stanów Zjednoczonych.

[Miguel de Catalan]

23.01.1510 r.
Za pośrednictwem posłów króla Węgier Władysława II Jagiellończyka został zawarty pokój w Kamieńcu Podolskim pomiędzy królem Polski Zygmuntem I Starym a hospodarem mołdawskim Bogdanem III.

Pokój w Kamieńcu Podolskim 1510 – traktat pokojowy zawarty 23 stycznia 1510 roku w Kamieńcu Podolskim pomiędzy królem Polski Zygmuntem I Starym i hospodarem mołdawskim Bogdanem za pośrednictwem posłów króla węgierskiego Władysława. Bogdan rezygnował z ręki Elżbiety, hospodara zobowiązano do wydania posłom węgierskim dokumentów dotyczących jego niedoszłego małżeństwa, sprawa Pokucia została oddana do rozstrzygnięcia Władysławowi węgierskiemu.

Po klęsce wojsk mołdawskich w nad Dniestrem w 1509 roku, w Kamieńcu Podolskim rozpoczęto rokowania pokojowe, w których udział wzięli logofet Tautul, perkułabowie Teodor i Izaak oraz pisarz Iwanko. Stronę polską reprezentowali kanclerz wielki koronny Jan Łaski, marszałek wielki koronny Stanisław z Chodcza, kasztelan bełski Jerzy Krupski i sekretarz królewski Piotr Tomicki. Pokojowi patronował Władysław węgierski z racji swojego lennego zwierzchnictwa uznanego przez Polskę w 1507 roku, z zastrzeżeniem, że nie narusza to jej praw.

[Miguel de Catalan]

22.01.1901 r.
Po śmierci swej matki Wiktorii Hanowerskiej królem Wielkiej Brytanii został Edward VII.
W rezydencji Osborne House w Cowes na wyspie Wight u południowych wybrzeży Anglii zmarła 81-letnia Wiktoria Hanowerska, królowa Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii oraz cesarzowa Indii. Na tronie zasiadała 63 lata, siedem miesięcy i dwa dni, a rekord ten pobiła dopiero w 2015 r. Elżbieta II. Podczas panowania Wiktorii rozwijała się rewolucja przemysłowa, a w sferze społecznej dominowała rygorystyczna moralność, według której kobieta miała być piękną, pracowitą i odpowiedzialną strażniczką domowego ogniska. Ubrana na biało Wiktoria została pochowana obok męża, księcia Alberta, we Frogmore Mausoleum usytuowanym w parku przylegającym do zamku w Windsorze.