Tego dnia...

[Miguel de Catalan]

01.02.1717 r.
W Warszawie odbyły się obrady Sejmu (zwanego Sejmem Niemym), w trakcie których pod naciskiem Rosji ograniczono kontyngent wojsk saskich w Polsce i liczebność polskiego wojska oraz potwierdzono wolności szlacheckie i zmniejszono władzę hetmanów.
Sejm Niemy podczas którego żadna ze stron, obawiając się zmian w długo negocjowanym traktacie nie zabrała głosy był przełomowy dla okresu panowania Augusta II w Rzeczypospolitej. Marszałek prowadzący obrady nie zezwolił żadnemu posłowi ani senatorowi na zabranie głosu, dzięki czemu możliwe było wprowadzenie reform i zmian ustrojowych w kraju.
Mimo przełomowego charaktery sejmu niemego w okresie panowania Wettynów w Rzeczypospolitej, jak ocenia historyk Mariusz Markiewicz, nie miał on tak wielkiego znaczenia, jak przypisują mu historycy. Nie znajdują bowiem potwierdzenia tezy, że sejm niemy oznacza koniec suwerenności Rzeczypospolitej. Mediacja Piotr I, obecność wojsk rosyjskich w Polsce nie były udzieleniem gwarancji dla stron zawierających układ, natomiast wzrost znaczenia Rosji w Europie Środkowo-Wschodnie, ingerencja Piotra I w sprawy wewnętrzne Rzeczypospolitej, konflikty wewnętrzne w kraju oraz niestabilna polityka Augusta II przyczyniły się do tego, że wolności polskie stały się elementem gry dyplomacji europejskich. Wykorzystywały one konflikty wewnętrzne w Rzeczypospolitej, a przede wszystkim walkę monarchy ze szlachtą i odwrotnie o zwiększenie bądź zachowanie dotychczasowych praw i wolności.
Rosja, dzięki rozstrzygnięciu na swoją korzyść konfliktu ze Szwecją zajęła jej miejsce jako nowe mocarstwo. Do końca panowania Augusta III, dyplomacja rosyjska zawarła ok. dziesięciu traktatów z państwami europejskimi, które gwarantowały wolną elekcję i inne polskie wolności i prawa. Wśród tych dziesięciu państwa były między innymi: Prusy, Szwecja i Turcja, a więc kraje najbardziej zainteresowane sprawami polskimi oraz od wieków prowadzące z Rzeczpospolitą konflikty zbrojne. Była to jawna ingerencja władców Rosji w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej. Te traktaty były jedną z przyczyn późniejszego upadku Polski, bowiem jakiekolwiek zmiany w ustroju Rzeczypospolitej natychmiast były negowane przez państwa będące związane traktatem z Rosją. Traktaty gwarantowały anarchię i pogłębiającą się destabilizację państwa polskiego, które dopiero w schyłkowym okresie trwania I Rzeczypospolitej próbowało wyrwać się z wpływów sąsiada ze wschodu.
Dla Rzeczypospolitej okres od drugiego dziesięciolecia XVIII wieku do lat dziewięćdziesiątych to zakończenie wojen z Turcją oraz Szwecją, a także spadek znaczenia tych państw na arenie międzynarodowej. Rzeczpospolita przestała aktywnie uczestniczyć w polityce międzynarodowej będąc coraz bardziej uzależniona od Rosji. Polska tracąca swoją pozycję w Europie Środkowo – Wschodniej na rzecz Rosji, a następnie Prus nie była w stanie – wobec konfliktów wewnętrznych – sama poradzić sobie z niebezpieczeństwem przed jakim stanęła w XVIII wieku. Sejm Niemy była jednak pod tym względem ważnym wydarzeniem w dziejach Rzeczypospolitej, bowiem dokonano na nim próby reformy państwa. Długotrwałe rokowania konfederatów z dworem królewskim dotyczyły również tematu ustroju Rzeczypospolitej. Obie strony miały na uwadze słabe strony naszego ustroju, które należało wyeliminować, zanim skorzystają z nich wrogowie Polski. Podczas Sejmu Niemego w 1717 roku podjęto decyzje dotyczące spraw: unii polsko – saskiej, systemu skarbowego, najwyższych urzędów w Rzeczypospolitej, spraw wojskowych oraz religijnych.
Unia polsko – saska mimo, że powstała w momencie wyboru Augusta II Wettyna na króla Rzeczypospolitej, to dopiero podczas sejmu niemego określono zasady funkcjonowania unii personalnej pomiędzy Rzeczypospolitą Obojga Narodów a Saksonią. Zasady te określały między innymi: zakaz decydowania o sprawach polskich urzędnikom saskim, wszystkie dokumenty dotyczące Rzeczypospolitej musiały być podpisywane na jej terytorium, ograniczały czas pobytu króla w Saksonii do trzech miesięcy w roku lub sześciu miesięcy na dwa lata. Ponadto określono również limit urzędników niemieckich, którzy mogą z królem przebywać w Rzeczypospolitej. Potwierdzono również prawa rad senatorskich wraz z obowiązkiem senatorów do podpisywania konkluzji. Kontrolę nad przestrzeganiem zasad i warunków traktatu unii polsko-saskiej mieli przestrzegać kanclerze i marszałkowie, którym szczegółowo określono ich obowiązki w tym zakresie.
Traktat w Warszawie próbował odrestaurować starodawną administrację królestwa, nakazując rezydować na dworze, gdzie oprócz ministrów i senatorów rezydentów, mieli przebywać także sekretarzom wielkim, referendarzom, pisarzom oraz innym urzędnikom. Królowi zakazano wprowadzać wojska saskie na teren Rzeczypospolitej oraz wszczynać wojnę ofensywną. Tak sformułowane zasady w traktacie tworzyły tzw. system rządów państwa składanego, który przeważał w nowożytnej Europie.
August II stawał się jedynym elementem łączącym Saksonię z Rzeczpospolitą Obojga Narodów, gdzie w każdym z państwa w których rządził, miał zakres władzy zgodny z obowiązującą w nim prerogatywą władcy.
Określenie zasad funkcjonowania unii personalnej polsko – saskiej, nie było jedynym aspektem utrwalonym podczas obrad Sejmu Niemego. Istotną kwestią poruszoną była reforma systemu finansowania i funkcjonowania armii. Po raz pierwszy w dziejach Rzeczypospolitej zdecydowano się między innymi: stałą płacę dla wojska, rezygnując z dotychczasowej praktyki ustanawiania jej od sejmu do sejmu. Praktyka ta często zawodziła. Wobec braku jedności na sejmie dochodziło do zawiązywania konfederacji wojskowych i wybierania kontrybucji przez własne wojska. Podczas obrad ustalono również wysokość komputu na 24 tysiące żołnierzy z czego 18 tysięcy miało być w Koronie, zaś 6 tysięcy na Litwie. Sejm nie przeznaczył jednak odpowiednich środków na pensje dla oficerów i artylerię, wobec czego faktyczna liczba żołnierzy nie osiągnęła założonego stanu. W Koronie liczba ta wynosiła zaledwie 12 tysięcy żołnierzy.
Kolejną wprowadzoną zmianą było przypisanie poszczególnym wojskom stałych majątków, które płaciły pieniądze bezpośrednio delegatom tych jednostek, a kontrolę nad wszystkim miały sprawować trybunały skarbowe – koronny i litewski. Ponadto wybierani na sejmikach komisarze do trybunału skarbowego mogli kontrolować stan liczebny poszczególnych jednostek. Liczebność armii Rzeczypospolitej w porównaniu z innymi armiami państw sąsiednich była jednak bardzo niewielka. W czasie wojny austriacko – tureckiej w latach 1716-1717, armia cesarska liczyła ok. 173 tysiące żołnierzy, armia pruska w czasie pokoju liczyła w 1720 roku około 66 tysięcy żołnierzy, zaś rosyjska wraz z oddziałami nieregularnymi ponad 300 tysięcy żołnierzy. Wobec takiego ogromu przewagi liczebnej armii sąsiednich państw, Rzeczpospolita nie miałaby szans w bezpośrednim starciu. Armia w naszym kraju była tak znikoma, bowiem jak obliczył podskarbi wielki koronny, Rzeczpospolita z powodu strat i zniszczeń wojennych nie była w stanie utrzymać więcej wojska niż wspomniane 18 tysięcy żołnierzy. Mimo, tak małej armii, której i tak nie było w stanie wystawić nasze państwo, zarówno król, jak i przedstawiciele konfederatów liczyli, że posiadanie 18 tysięcy żołnierzy jest wystarczające dla kraju prowadzącego politykę pokojową.
Projektodawcy ustalając liczebność armii na 18 tysięcy mieli na uwadze przede wszystkim jej kadrowy charakter o rozbudowanych sztabach i zwiększonej liczbie oficerów. W każdej chwili jej liczba mogła być podwyższona, jednak zamierzenia te nie zostały zrealizowane wobec słabości wewnętrznej Rzeczypospolitej.
Postanowienia traktatu objęły również zmiany we władzy hetmanów. Sejm ograniczył ich władzę, zlikwidowano między innymi: komisje hibernowe, które pozbawiały hetmanów uprawnień do lokowania wojsk podczas zimy w dobrach królewskich i kościelnych. Hetmani musieli złożyć przysięgę, że nie będą wykorzystywać armii do celów prywatnych i politycznych.
Zmian dokonano również w uprawnieniach sejmików. Przywrócono starą zasadę, że sejmiki może zwoływać tylko król. Zlikwidowano tym samym uprawnienia sejmików do limitowania własnych obrad, co nagminnie podczas wojen wykorzystywano. Postanowieniem Sejmu Niemego ustalono, że co roku będą się zbierały zgromadzenia poświęcone sprawom lokalnym, bowiem wobec reformy skarbowej, sejmiki nie miały uprawnień do podejmowania decyzji w sprawach finansowych. Sejmikom pozostawiono tylko decyzje dotyczące dochodów z podatków – czopowego i szelężnego, które sejmiki mogły przeznaczać na cele lokalne.
Istotne zmiany na Sejmie Niemym wprowadzono również w sprawach religijnych. Do czasu sejmu niemego szlachta protestancka miała zapewnioną swobodę wyznania i prawo do sprawowania urzędów. Zmieniło się to jednak po 1717 roku. Sejm Niemy wyznacza cezurę stopniowego pozbawiania szlachty protestanckiej uczestniczenia w życiu publicznym. Już w 1718 roku usunięto z izby poselskiej ostatniego protestanckiego posła, utrzymywano ten stan oraz pilnowano, aby nie dopuścić protestantów do funkcji deputackich w trybunałach. Ponadto zabroniono wydawania protestantom przywilejów z kancelarii, naruszono immunitet szlachecki, nakazując zburzyć kościoły protestanckie powstałe w dobrach szlacheckich po 1632 roku oraz zakazano budowy nowych, z uwzględnieniem prywatnych majątków.
Zmiany wprowadzone podczas Sejmu Niemego i ich realizacja należy uznać za odstępstwo od zasad tolerancji religijnej w Rzeczypospolitej, która ukształtowała się w XVI wieku. Z drugiej strony zamierzenia te były zgodne z doświadczeniami szlachty oraz tzw. konfesjonalizacją państwa. Element religijny wielokrotnie był wykorzystywany w propagandzie wojennej, zwłaszcza w kwestiach wojen z protestancką Szwecją, muzułmańską Turcją oraz prawosławną Rosją.
Zmiany zaszły również w kościele na wschodzie Rzeczypospolitej. Zaczęły tam zanikać instytucje prawosławne, a ich rolę przejął Kościół Unicki, który umacniał swoją pozycję. Na przełomie XVII i XVIII wieku do unii wraz z diecezjami przeszli prawosławni biskupi: Innocenty Winnicki, biskup przemyski, Józef Szumlański, biskup lwowski oraz biskup łucki – Dionizy Żaborzycki. Pod naciskiem Piotra I, świadczącym po raz kolejny o ingerencji w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej, odtworzono częściowo hierarchię prawosławną. W 1720 roku obsadzono biskupstwo białoruskie (mścisławskie) z siedzibą w Mohylewie. Dla cara Piotra I był to kolejny sukces, bowiem zgodnie z traktatem Grzymułtowskiego, to car Rosji był protektorem prawosławia.
Podsumowanie postanowień sejmu:
- Zmniejszenie władzy hetmanów (Opisanie buław)
- Wprowadzenie stałych podatków na zawodową armię
- Ograniczenie władzy senatu
- Ograniczenie uprawnień podatkowych sejmików
- Zakaz tworzenia konfederacji
- Zakaz wydawania ekspektatyw
- Ograniczenie swobód dysydentów (zakaz wznoszenia nowych zborów)
- Zabroniono królowi Augustowi II Mocnemu opuszczania terytorium Rzeczypospolitej na dłuższy czas
- Wojska saskie z wyjątkiem gwardii królewskiej liczącej 1200 żołnierzy miały opuścić ziemie polskie i litewskie
- Urzędnikom saskim odebrano prawo decydowania w sprawach Rzeczypospolitej, a jej urzędnikom w sprawach saskich
- Obydwa państwa, tj. Rzeczpospolitą i Saksonię, miała łączyć tylko unia personalna
- Na liczebność wojska przeznaczono 24 tys. porcji żołdu (18 tys. koronnego i 6 tys. litewskiego)
- Pozostawienie podziału wojska na autorament narodowy (husaria, pancerni, jazda lekka) i cudzoziemski (dragonia, piechota, artyleria)
- Ustalenie liczby chorągwi autoramentu narodowego na 93 (16 husarskich i 77 pancernych)
- Rozwiązanie formacji rajtarów
- Wprowadzenie karabinów skałkowych z bagnetami, a zatem rozwiązanie formacji pikinierów
Próby wzmocnienia pozycji Augusta II w Rzeczypospolitej po Sejmie Niemym:
Powracają na tron August II próbował po Sejmie Niemym prowadzić w stosunku do Rzeczpospolitej tzw. „łagodną politykę”. Określił ją w taki sposób jego doradca Jakub Henryk Flemming, z kolei Ernest Manteuffel przekonywał króla, że przestrzeganie uprawnień władcy Rzeczypospolitej może wpłynąć na wzmocnienie przez niego władzy w kraju. Dotyczyły to przede wszystkim mianowania urzędów. Pozbawienie tych uprawnień powinni zostać hetmani, kanclerze oraz biskupi, to gwarantowałoby królowi zdobycie szerokiego poparcia oraz wpływ na decyzję sejmików. Zgodnie z tą propozycją dwór Augusta II próbował ograniczyć wpływy hetmanów, a miały temu służyć między innymi nadanie komendy nad cudzoziemskimi autoramentami wojska koronnego Jakubowi Henrykowi Flemmingowi oraz starania wzmocnienia prerogatyw króla w zakresie mianowania na stanowiska kościelne, co doprowadziło jednak do zatarcia z kurią rzymską.
August II starał się prowadzić „Łagodną politykę”, dążąc do stworzenia stronnictwa gotowego poprzeć w przyszłości elekcję syna Augusta II – Fryderyka Augusta oraz ukształtować wspólną elitę dla państwa polsko-litewsko-saskiego. Rozdawnictwo urzędów oraz królewszczyzn miała być głównym atutem króla w realizacji zamierzonego celu. August II zabiegał o stworzenie silnych powiązań towarzyskich oraz kulturowych, które realizował poprzez odpowiednie kojarzenie małżeństw, co miało mu umożliwić nie tylko wychowanie młodzieży szlacheckiej, ale przede wszystkim wykreować grupę zaufanych doradców i stronników. Należeli do nich między innymi: Konstanty Felicjan Szaniawski - biskup krakowski, Jan Jerzy Przebendowski - podskarbi wielki koronny czy przedstawiciele rodów Szembeków – kanclerz wielki koronny – Jan Szembek oraz Stanisław Szembek – prymas. W latach dwudziestych XVIII karierę polityczną w Rzeczpospolitej zaczęła robić rodzina Czartoryskich. Stworzyli oni rodzinną partię polityczną tzw. Familię, która jak się okazało miała odgrywać w Rzeczypospolitej kluczową rolę.
W zamierzeniach dworu Familia miała się stać podporą rządów Wettynów w Rzeczypospolitej. Wiązało się to z otrzymywaniem ze strony króla urzędów oraz królewszczyzn, ale również małżeństwem. W 1731 roku doszło do zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy Augustem Aleksandrem Czartoryskim a Zofią, będącą jedyną córką i dziedziczką Adama Sieniawskiego oraz wdową po Stanisławie Denhoffie. Czartoryski jednego dnia stał się najbogatszą osobą w Rzeczypospolitej oraz jedną z najbogatszych osób w ówczesnej Europie.
Małżeństwo było aranżowane przez samego króla. Już wkrótce August Aleksander Czartoryski został wojewodą ruskim, Stanisław Poniatowski wojewodą mazowieckim, zaś zaprzyjaźniony z Familią Franciszek Bieliński marszałkiem nadwornym koronnym. Niebawem osoby obdarzone łaską króla miała się wykazać poparciem dla niego. W 1726 roku w trakcie poważnej choroby Augusta II, przywódcy Familii deklarowali bowiem poparcie dla elekcji syna polskiego króla, podpisując stosowne zobowiązanie.
W polityce Augusta II Wettyna oprócz organizowania stronnictwa dworskiego w samej Rzeczypospolitej, duże znaczenie miał również jego dwór drezdeński. Jego syn mimo, że wychowany w religii luterańskiej, podobnie jak ojciec przyjął katolicyzm. Ponadto syn Augusta II zawarł związek małżeński z córką zmarłego cesarza Józefa – Marią Józefą, co było kolejnym etapem na drodze walki o przyszły tron polski. Syn Augusta wprowadzany był w arkana władzy, w kontaktach z polskich ministrów z saskimi urzędnikami królewicz starał się być wyrazicielem polskich interesów, ponadto występował jako znawca prawa, którego skrupulatnie przestrzega. Ojciec nakazywał również królewiczowi respektować polskie prawa i przywileje, królewicz miał sprawiać jak najlepsze wrażenie, aby szlachta nie czuła do niego niechęci.
Zamierzeniem Augusta II było przygotowanie nie tylko własnego syna do przyszłych rządów w Rzeczypospolitej, ale stworzenie mu silnego zaplecza, które wspomagałoby jego rządy w Polsce. celowi temu miała służyć Kompania Grandmuszkieterów, która w zamyśle polskiego króla miała stanowić rodzaj szkoły rycerskiej. Kadeci mieli tam nie tylko poznawać tajniki służby wojskowej i dworskiej, ale również przedmiotów ogólnych. Po śmierci Augusta II Kompania Grandmuszkieterów przestała jednak istnieć. Kolejnym sposobem formowania się elity politycznej państwa polsko-saskiego była działalność stowarzyszeń paramasońskich, klubów, gdzie członkowie mogli prowadzić swobodne dyskusje, co umożliwiało kontakty z osobami różnych środowisk i stanów.
„Łagodna polityka” prowadzona przez króla Augusta II była wyraźniej podporządkowana jednemu celowi. Elekcji jego syna na króla. Niestety nie wszystkie jej zamierzenia zostały zrealizowane. Jednym z tych głównych był brak poparcia królewskiego syna przez wykreowaną na dworze drezdeńskim „Familię”. Mimo tego, syn Augusta II, po śmierci ojca wstąpił na tron Rzeczypospolitej jako August III, a zasady „Łagodnej polityki” stały się podstawą postępowania nowego króla wobec kraju.

[Miguel de Catalan]

02.02
1168 – Rozbicie dzielnicowe: odbył się zjazd w Jędrzejowie na którym Kazimierz II Sprawiedliwy otrzymał całą ziemię sandomierską jako swoją dzielnicę, na co zgodę wyraził zwierzchni książę Polski Bolesław IV Kędzierzawy.
1260 – II najazd mongolski na Polskę: w zamian obietnicę bezpiecznego opuszczenia Sandomierza mieszkańcy wydali gród oblegającym go Mongołom, jednakże ci zerwali warunki rozejmu, dokonali selekcji ludności, młodych biorąc w jasyr, a pozostałych mordując, zaś sam gród złupili i puścili z dymem.
1386 – Podczas Sejmu walnego w Lublinie obwołano królem Polski wielkiego księcia litewskiego Władysława II Jagiełłę.
1491 – Książę pomorski Bogusław X Wielki ożenił się z królewną polską i księżniczką litewską Anną Jagiellonką.
1507 – Sejm litewski podjął uchwałę o gotowości do wypowiedzenia wojny Wielkiemu Księstwu Moskiewskiemu.
1593 – Powstanie Kosińskiego: zwycięstwo wojsk polskich nad Kozakami w bitwie pod Piątkiem.
1636 – Odbył się ingres biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika do katedry wawelskiej.
1676 – W katedrze wawelskiej zostali koronowani na króla i królową Polski Jan III Sobieski i Maria Kazimiera.
1772 – Konfederaci barscy ponieśli porażkę w bitwie pod Doroszewiczami nad Prypecią z wojskami rosyjskimi.

[Miguel de Catalan]

WYDARZENIE NA ŚWIECIE
02.02
629 – Jomei został cesarzem Japonii.
850 – Ordoño I został koronowany na króla Asturii.
962 – Otton I Wielki został koronowany na Świętego Cesarza Rzymskiego.
1032 – Konrad II Salicki został królem Burgundii.
1074 – Zawarto rozejm w Gerstungen, w którym król niemiecki Henryk IV Salicki zgodził się na ustępstwa względem powstańców saskich.
1106 – Pojawiła się kometa X/1106 C1.
1119 – Gwidon z Burgundii został wybrany na papieża i przybrał imię Kalikst II.
1141 – Wojna domowa w Anglii: stoczono bitwę pod Lincoln, w trakcie której król Stefan z Blois dostał się do niewoli, a w tym czasie tron na krótki czas przejęła cesarzowa Matylda.
1207 – Na terenie dzisiejszych Estonii i Łotwy powstało księstwo Terra Mariana.
1238 – Wojska mongolskie po wodzą Batu-chana zdobyły Moskwę.
1303 – Niemieckie Hanau uzyskało prawa miejskie.
1348 – Litwini ponieśli klęskę w bitwie z krzyżakami nad rzeką Strawą.
1421 – W chiński Nowy Rok cesarz Yongle dokonał otwarcia Zakazanego Miasta w Pekinie.
1440 – Fryderyk III Habsburg został królem Niemiec.
1461 – Wojna Dwóch Róż: zwycięstwo Yorków nad Lancasterami w bitwie pod Mortimer’s Cross.
1512 – Na Kubie został spalony na stosie przywódca indiańskiego oporu przeciwko kolonizacji hiszpańskiej Hatuey.
1536 – Hiszpański konkwistador Pedro de Mendoza założył miasto Buenos Aires.
1542 – Zwycięstwo wojsk portugalskich nad osmańskimi w bitwie pod Baçente w Etiopii.
1558 – Założono Uniwersytet w Jenie.
1626 – Karol I Stuart został koronowany na króla Anglii.
1640 – Do Paryża przybyło polskie poselstwo pod kierownictwem wojewody smoleńskiego Krzysztofa Korwina Gosiewskiego w celu wyjednania uwolnienia więzionego przez władze francuskie pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Hiszpanii, królewicza Jana Kazimierza.
1653 – Nowy Amsterdam (późniejszy Nowy Jork) otrzymał prawa miejskie.
1675 – W Greenwich rozpoczęto budowę pierwszego angielskiego obserwatorium astronomicznego.
1709 – Na bezludnej wyspie należącej do archipelagu Juan Fernández na Pacyfiku odnaleziony został szkocki rozbitek Alexander Selkirk, który prawdopodobnie zainspirował Daniela Defoe do napisania powieści Robinson Crusoe.
1797 – I koalicja antyfrancuska: wojska napoleońskie zdobyły po 9 miesiącach oblężenia miasto Mantua w Lombardii, biorąc do niewoli 18 tys. austriackich obrońców.
1801 – Ojciec Jean-Baptiste Bourdier-Delpuits założył złożoną ze świeckich i duchownych francuską organizację charytatywną „Kongregacja“.
1812 – Wojna na Półwyspie Iberyjskim: zwycięstwo wojsk francuskich nad hiszpańskimi w bitwie pod Peniscolą.
1813 – Zwycięstwo powstańców argentyńskich nad Hiszpanami w bitwie pod San Lorenzo.
1814 – Zwycięstwo powstańców wenezuelskich nad Hiszpanami w bitwie pod Ospino.
1826 – W Teatrze Stanowym w Pradze odbyła się premiera pierwszej czeskiej opery Druciarz Františka Jana Škroupa.
1831 – Kardynał Bartolomeo Alberto Cappellari został wybrany na papieża i przybrał imię Grzegorz XVI.
1838 – Powstała niepodległa republika Los Altos w Ameryce Środkowej.
1848 – Podpisano traktat z Guadalupe Hidalgo kończący wojnę amerykańsko-meksykańską.
1856 – Dallas w Teksasie uzyskało prawa miejskie.
1859 – Miguel Miramón został prezydentem Meksyku.
1868 – Wojna boshin w Japonii: wojska cesarskie zdobyły znajdujący się w rękach Tokugawów zamek Ōsaka.
1876 – Została założona amerykańska baseballowa National League.
1878 – Francuski astronom Pablo Cottenot odkrył planetoidę (181) Eucharis.
1887 – W Punxsutawney w Pensylwanii odbyły się pierwsze obchody Dzień Świstaka.
1893 – Zwodowano brytyjski transatlantyk „Lucania”.
1895 – Wojna chińsko-japońska: wojska japońskie zdobyły Weihai.
1901 – Odbył się pogrzeb królowej brytyjskiej Wiktorii Hanowerskiej.
1905 – W Petersburgu pod maszerującym oddziałem kawalerii załamał się Most Egipski. W katastrofie nikt nie zginął.

[Miguel de Catalan]

1260 – II najazd mongolski na Polskę: w zamian obietnicę bezpiecznego opuszczenia Sandomierza mieszkańcy wydali gród oblegającym go Mongołom, jednakże ci zerwali warunki rozejmu, dokonali selekcji ludności, młodych biorąc w jasyr, a pozostałych mordując, zaś sam gród złupili i puścili z dymem.

Armia mongolska pod dowództwem Burundaja weszła w polskie granice od strony Chełma, kierując się na Lublin, a dalej Zawichost. Mongołowie sforsowali Wisłę w rejonie Zawichostu i grabiąc osadę podeszli pod Sandomierz. Bogate miasto było łakomym kąskiem dla żądnych łupów najeźdźców, więc szybko przystąpiono do próby zdobycia grodu. Początek oblężenia datuje się na pierwszą połowę grudnia 1259. Do akcji oblężniczej skierowano głównie siły ruskie, natomiast silne oddziały mongolskie podjęły zgodnie z planem marsz w kierunku Gór Świętokrzyskich. Armia mongolska dokładnie spenetrowała północne stoki Gór Świętokrzyskich, łupiąc między innymi: opactwo cysterskie w Wąchocku. Zagony najeźdźców dotarły pod Radom i Sulejów, który stał się zachodnim kresem marszu wydzielonego oddziału. W połowie stycznia 1260 oddział, który dotarł pod Sulejów, skierował się na południe ku Kielcom i Chęcinom w celu połączenia z armią mongolską działającą wzdłuż południowego zbocza Gór Świętokrzyskich.

W tym samym czasie po otrzymaniu informacji o udanej wyprawie wydzielonego oddziału siły mongolskie i ruskie rozłożone pod wałami Sandomierza zintensyfikowały działania oblężnicze. Nasilenie walk oblężniczych poprzez nieustanny ostrzał grodu i podgrodzia za pomocą machin miotających oraz burzenie wałów taranami przygotowało udany szturm, który zepchnął obrońców podgrodzia i zgromadzoną w nim ludność do warownego grodu. Po zdobyciu miasta oblegającym wojskom udało się jeszcze wywołać groźny pożar w umocnionym grodzie. Dzielny opór załogi sandomierskiej sprawił, że Mongołowie podjęli próbę negocjacji. Według Kroniki wielkopolskiej i Latopisu Halicko-Wołyńskiego uczestniczący w oblężeniu książęta ruscy jako posłowie doradzali dowódcy załogi grodu Piotrowi z Krępy, żeby w zamian za uzyskaną od Mongołów obietnicę bezpiecznego opuszczenia Sandomierza wydali gród. Obrońcy, mając perspektywę głodu i epidemii spowodowaną nadmiarem ludności cywilnej oraz widmo śmierci z rąk oblegających, postanowili przyjąć warunki Burundaja. 2 lutego 1260 roku poddali Sandomierz, jednakże Mongołowie zerwali warunki rozejmu. Opuszczająca warownię ludność została poddana selekcji, młodych wzięto w jasyr, pozostałych wymordowano, zaś sam gród złupiono i puszczono z dymem.

MAMY WSZYĆCY K TEMU SIĘ DZIŚ BRAĆ...
(Druga pieśń Sandomierzanina)


Mamy wszyć<c>y k temu się dziś brać,
Bysmy mogli łaskę u Boga zyskać.
Raczy ją nam, miły Chryste, dać,
O twej miłości daj śpiewać,
Twego gniewu nie daj dalej poznać.

Ten twoj gniew wszyćko stworzenie
Od dawnych lat i jeszcze ninie
Poznało ji, Chryste miły,
Ale więcej krześcijani,
Ktorzy ciebie wiele rozniewali.

Już głodem, już częstym morem,
Już drapiestwem, już udręczenim,
Na ostatku krwie rozlanim
Nie karz, Boże, potępienim,
Smiłuj się nad twym stworzenim!

A wszakośmy twoje stworzenie,
Twoje działo i twe odkupienie -
Nie daj nas na posmiewanie,
Ale daj nam na sprawienie
A twej łaski otrzymanie.

Słusznie, Chryste, na nas się gniewasz,
W gniewie twojem nas, grzesznych ludzi, nie znasz,
W pogańską nas rękę dawasz,
Dla grzechow naszych nic nie dbasz,
W stałej wierze nas doświaczasz.

Wylej twoj gniew już na Tatary,
Turki, Wałachy i pogany,
Ktorzy na twą dobroć nic nie dbaja,
Chwały twojej nie znają,
W naszej się krwi omywają.

Dawnoć Pan Bog złe ludzi karze:
Nieczyste, pyszne i kostarze,
Ktore najdzie w wątłej wierze,
Tyć przed czasem <z> świata bierze -
Rzadki przydzie k swojej mierze.

Sześćset tysiąc z Ejipta
Żydow z ziemi obiecanej wyszło,
Krom dziatek, wdow; tamoż zupełna
Nie przyszli krom dwu: Jozue a Kalef -
Wszyćki pobił niebieski lew.

Jeruzalem, Rzym i Troją
Miejcie na pamięci wszyc<c>y ją:
Tam krew rozlano op<f>itą,
Sześćnaście krolow zabito
O Helenę, fryjerkę przeklętą.

Coć udział<ał> zły krol Hanibal,
W Rzymie taką wielką krew jest przelał,
Trzy kadzi z pier<ś>cieńcow nabił;
By mu był Bog nie przekaził,
Wszytki by był Rzymiany pobił.

W Sędomirzu co się też stało
Przez Tatary płaczliwe działo:
Tak ludzi wiele pobili,
Wisłę trupy zastawili,
Dziatki z krwią po wodzie płynęły.

Piotr z Krępej w ten czas starostą był,
Ksiądz Bolesław w Sędomirzu ji zostawił,
Sam do Siradza uciekszy, zbył,
Z starostą się tam nie bronił,
W pokoju grod Tatarom spuścił.

Z kanonikiem Bodzęta
Dziekan poszedł do Rzyma,
Prze odpusty sam tam z płaczem jął papieża żędać,
By mu odpusty raczył dać,
Skażonych ko<ś>ciołow poprawiać.

Bonifatius, papież miły,
Płaczliwy<mi> prośbami skłoniony,
Wielkie odpusty tam jim jest dał:
Jele dni do roka bywa,
Tele lat Sędomirz odpustow miewa.

Tu stąd baczcie, iżeć tak dawno
Rozlewają krew ludzką marno,
Aleć dzisia więcej pewno,
Bo grzeszą już ludzie barzo,
Przeto je karze Bog jawno.

Polepszmy się już, krześcijani,
Podźmy z Krystem na ty to pogany,
Mękę bożą wspominając,
Jego świętych też wzywając,
Podda-ć je Jesus w naszę moc.

Przodkow naszych mężność wspomieńmy,
Krzyż włocznią bożą w swem siercu miejmy,
"Jesu, smiłuj się" śpiewajmy,
K Maryjej się uciekajmy,
Grzechy i złości opuszczajmy.

Wejrzy-ć Pan Bog na swoje sługi,
Skarawszy, da-ć nam pokoj długi,
Czterdzieści lat Żydy karał,
Obiecaną jim ziemię <dał>,
Ale nam wieczną obiecał.

O tę ziemię, Jesusie miły,
Wszyćcy Twej Miłości prosimy,
Daj tu słuszne posidlenie,
Przy śmierci dobre skonanie,
Krolestwa twego dostąpienie.

Ten, ktory tę piosnkę jest złożył,
Ku czci, chwale twej, Chryste, ją wyłożył;
Daj mu, aby w krolestwie twem był,
Boć był twojim kapłanem.
Na ostatku rzecz<my> wszyćcy: Amen.

[Miguel de Catalan]

02.02.962 r.
Otton I Wielki został koronowany na Świętego Cesarza Rzymskiego.
„Cesarstwo Ottona opierało się na wielkich sukcesach wojennych tego władcy i zdobytych nowych polach wpływu w świecie italsko-śródziemnomorskim. Do tego dochodziła jego polityka na wschodzie, gdzie w Magdeburgu stworzył nowy ośrodek nad Łabą i tym samym stał się specjalistą od misji w krajach słowiańskich” – tak charakteryzował rządy Ottona I niemiecki mediewista Stefan Weinfurter („Niemcy w średniowieczu 500-1500”).
Ojciec Ottona był pierwszym królem niemieckim z dynastii saskiej (Ludolfingów – od nazwy rodu książęcego panującego w Saksonii). Objął władzę w 919 r., osiem lat po śmierci ostatniego przedstawiciela linii tzw. Karolingów niemieckich (wschodniofrankijskich) – Ludwika IV Dziecię. Od tego momentu o wyborze na króla nie decydowało prawo dziedziczenia tronu, lecz elekcja dokonywana przez możnowładców.
W latach 911-918 władze królewską dzierżył książę frankoński Konrad I. Po jego śmierci feudałowie przekazali tron Henrykowi Ptasznikowi. Dzięki umiejętnej polityce zawierania sojuszu władztwo Henryka I – początkowo ograniczające się do Saksonii i Frankonii - z czasem powiększyło się terytoria zamieszkiwane przez Bawarów i Alamanów.
Henryk I ofiarował tron niemiecki synowi Ottonowi jeszcze za swego życia, w 929 r. Według Weinfuertnera, wybór ten zapowiadał powstanie nowego typu władcy średniowiecznego. „Odtąd miał być w państwie jeden władca, nazywany z grecka +monarchą+. Niepodzielność królestwa stała się faktem. Zmiana ta spowodowała, że wyjątkowość pozycji monarchy demonstrowano odtąd i celebrowano w szczególny sposób” – pisał niemiecki znawca średniowiecza.
W 930 r. przyszły król niemiecki poślubił Edytę Angielską, córkę króla Anglii Edwarda I Starszego. Mariaż ten podniósł znaczenie władzy sprawowanej przez Ludolfinga.
Jej autorytet wzmocniła jednak przede wszystkim koronacja Ottona w Moguncji w 930 r. Podczas tej samej ceremonii syn Henryka I przyjął królewskie namaszczenie świętymi olejami, które sakralizowało jego przyszłą władzę. Otrzymał je jako pierwszy władca z dynastii saskiej.
Władzę w kraju Otton objął po śmierci ojca w 936 r. Po raz drugi się wówczas koronował, tym razem w Akwizgranie – miejscu, gdzie do godności cesarskiej wyniesiono w 800 r. Karola Wielkiego.
Po 936 r. w kraju rozgorzały walki wewnętrzne, a ich inicjatorami byli bracia Ottona – Tankmar, Henryk i Brunon, niezadowoleni z faktu przejęcia przez niego pełni władzy. Bunt przeciw Ottonowi wszczęli również Eberhard z Frankonii i Gizelbert z Lotaryngii, pokonani ostatecznie w 939 r. bitwach pod Andernach i Xanten.
Aby zwiększyć bezpieczeństwo królestwa Otton wzmocnił szczególnie zagrożone odcinki granicy. Dla obrony przed najazdami pogańskich Słowian połabskich w 937 r. utworzył w południowo-wschodniej części Saksonii Marchię Wschodnią. W drodze podbojów zachodnią granicę swojego terytorium król przesunął po Odrę. Trybut Ottonowi płacił m.in. polski książę Mieszko I.
W 951 r. na czele armii Otton wyprawił się do Włoch. Po przejściu Alp dotarł do Pawii, gdzie sięgnął po koronę włoską ogłaszając się królem Franków i Longobardów. Objęcie władzy we Włoszech umożliwił mu m.in. mariaż z Adelajdą Burgundzką (pierwsza żona Edyta zmarła w 946 r.), córką wpływowego króla Burgundii Rudolfa II. Dotychczasowy władca Italii Berengar II złożył Ottonowi hołd i stał się jego wasalem.
W latach 951-954 trwało antykrólewskie powstanie wzniecone przez syna Ottona I, Ludolfa. Po zdławieniu rebelii król ugruntował swoją władzę, a niemieccy feudałowie złożyli mu przysięgę wierności.
W 955 r. Otton stanął przed zadaniem odparcia najazdu wojowniczych Węgrów (Madziarów). Ówcześni kronikarze przedstawiali najeźdźców jako zupełnie dzikich i nieznających litości przybyszów ze Wschodu. „Oni nie wiodą życia jak ludzie, lecz żyją jak bydło. Żywią się bowiem, jak się słyszy, surowym mięsem, piją krew, jako lekarstwo połykają pokrojone na kawałki serca swych więźniów, nie zmiękczy ich żadne błaganie, nie odezwie się najmniejsza oznaka współczucia” – pisał Reginon z Pruem.
Ostatecznie wojska niemieckie pokonały Węgrów w bitwie na Lechowym Polu (nad rzeką Lech blisko Augsburga), stoczonej 10 sierpnia 955 r.
Po zażegnaniu niebezpieczeństwa z zewnątrz Otton mógł przejść do dalszej realizacji swoich planów. Jego ambicją było umocnienie niemieckiej państwowości poprzez wskrzeszenie idei Cesarstwa w zachodniej Europie. Jako wpływowy władca zyskał protekcję papieża Jana XII, co było niezbędne do uzyskania zgody na koronację na cesarza. Tak też się stało i 2 lutego 962 r. papież Jan XII nałożył w Rzymie na głowę niespełna 50-letniego Ottona (oraz jego żony Adelajdy) cesarską koronę.
„Nowy cesarz i jego żona zabawili w Rzymie dwanaście dni. Zawarto wiele umów, między innymi tzw. Pactum Ottonianum z 13 lutego 962 r. Umowa ta została z przepychem udokumentowana: jej treść spisano złotym atramentem na purpurowym pergaminie o wymiarach 100 na 40 cm. Potwierdzała wszystkie posiadłości, miasta, wsie, dobra ziemskie i prawa papieża (...). Postanowiono wszakże i to, że przyszły papież jeszcze przed objęciem papiestwa złoży przysięgę wierności cesarzowi” – tłumaczył Weinfurter.
Mocna pozycja Ottona we Włoszech spowodowała, że jego przeciwnikiem stał się niedawny protektor – Jan XII. Biskup Rzymu usiłował zmontować antycesarską koalicję, a gdy to się nie powiodło, aby zdobyć wpływy na Półwyspie Apenińskim powołał się na fałszywy dokument - tzw. Donację Konstantyna. Jego rzekomym autorem miał być cesarz rzymski Konstantyn I, który tym dokumentem nadawał Kościołowi przywileje i uznawał w Italii wyższość władzy papieskiej nad cesarską.

[Miguel de Catalan]

02.02.1593 r.
Powstanie Kosińskiego: zwycięstwo wojsk polskich nad Kozakami w bitwie pod Piątkiem.
W ostatnim dziesięcioleciu XVI wieku doszło do pierwszej w dziejach I Rzeczypospolitej rebelii kozackiej. Konflikt, u którego podstaw legł prywatny spór pomiędzy polskim szlachcicem, a ruskim magnatem kresowym, zakończył się krwawą konfrontacją dnia 2 lutego 1593, kiedy to wojska koronne doszczętnie rozbiły siły Kozaków.
Bitwa pod Piątkiem, bo o niej mowa, była kluczowym wydarzeniem zrywu, który przeszedł do historii jako powstanie Kosińskiego. Stosunki Rzeczypospolitej z Kozakami były wprawdzie napięte od dłuższego czasu, jednak nigdy wcześniej między oboma stronami nie dochodziło do konfliktów na tak dużą skalę. Zdarzały się pojedyncze grabieże polskich majątków przez Kozaków, bywały napady, w efekcie których szlachcice znikali bez śladu, jednak agresja Kozaków nigdy nie miała tak zorganizowanego charakteru.
Krzysztof Kosiński, który stanął na czele rebelii, był szlachcicem wywodzącym się z ziemi drohickiej w województwie podlaskim. Awanturniczy i hulaszczy tryb życia doprowadził go do utraty majątku. W 1586 roku związał się z kozakami zaporoskimi, a w uznaniu wojennych zasług, został pułkownikiem kozaków rejestrowych i otrzymał w posiadanie Rokitno i Olszanice w województwie kijowskim. Tereny te, choć urodzajne i żyzne, były niemal całkowicie pozbawione mieszkańców. Na Kosińskiego nałożono więc obowiązek zaludnienia ich, z którego jednak nie wywiązywał się należycie. W efekcie, w roku 1591 dobra te zostały przekazane Januszowi Ostrogskiemu. Kosiński ani myślał się z tym pogodzić. Spór o ziemie, które wziął pod władanie Ostrogski przerodził się z czasem w otwartą rebelię.
Krzysztof Kosiński zdawał sobie sprawę z popularności, jaką cieszył się wśród Kozaków. Kiedy więc zapadła decyzja o odebraniu mu ziem, nie zawahał się zrobić z tej sławy użytku. Zdołał zjednać sobie 5000 Kozaków i obwoławszy się kozackim hetmanem, wywołał rewoltę. Dnia 29 grudnia 1591 na czele swoich wojaków napadł na znajdujący się w Białej Cerkwi dom księcia Dymitra Kurcewicza Bułygi. Kosiński wraz z podkomendnymi doszczętnie splądrował majątek, wykradł szkatułę pełną drogocennych klejnotów i pieniędzy, a na domiar wszystkiego, przywłaszczył sobie przywileje dane Ostrogskiemu na obydwa starostwa.
Nie trzeba było długo czekać, a do grodu łuckiego na Wołyniu przybył reprezentujący księcia Janusza Ostrogskiego Jan Szostowicki, wnosząc protest przeciwko działaniom Krzysztofa Kosińskiego. Poszkodowany, korzystając z wpływów posiadanych na królewskim dworze, zdołał nakłonić króla Zygmunta III do powołania specjalnej komisji, mającej zbadać tę sprawę.
Konflikt zaogniał się i choć sytuacja przybierała na przestrzeni różne zwroty, dopiero otwarta bitwa doprowadziła do jej rozstrzygnięcia. Doszło do niej dnia 2 lutego 1593 pod Piątkiem, nieopodal Cudnowa. Ostrogski zgromadził po swojej stronie szlachtę z pospolitego ruszenia z województw kijowskiego, bracławskiego i wołyńskiego, stanowiącą poważne wzmocnienie jego prywatnych wojsk. Po stronie Kozackiej znalazło się 5000 żołnierzy dysponujących 26 armatami.
Chociaż początkowo Kozacy zdołali uzyskać pewną przewagę, to sytuacja zmieniła się diametralnie, kiedy Janusz Ostrogski zdecydował się wykorzystać jazdę. Kawaleria całkowicie zmieniła przebieg bitwy, przetrzebiając kozackie szyki i zmuszając wroga do ucieczki. Polacy ani myśleli pozwolić Kozakom na ucieczkę. Batalia zakończyła się brutalną masakrą pierzchnących wrogów. Przy minimalnych stratach własnych, wojska Ostrogskiego zadały śmierć blisko 3000 wrogów, zdobywając wszystkie armaty, broń, amunicję, oraz sztandary.
Przed niechybną śmiercią zdołał jednak uciec sam Kosiński. Po bitwie doszło wprawdzie do ugody, zawartej 10 lutego, na mocy której przywódca rebelii wraz z podległymi sobie Kozakami mieli ukorzyć się za swoje winy, uznać zwierzchność polskiego króla i zwrócić całe zrabowane mienie. Chociaż złożyli stosowne przysięgi, nie zamierzali wcale ich dotrzymywać. Kosiński krótko po tym, jak poczuł się bezpiecznie, wyruszył na Niż i tam zaczął ponownie zbierać siły przeciwko dawnym wrogom. Rzeczpospolita wchodziła w nowy etap stosunków z Kozakami. Od tej pory konflikty z nimi wybuchały regularnie, w dłuższej perspektywie przyczyniając się do osłabienia naszego kraju w XVII stuleciu.

[Miguel de Catalan]

02.02.1676 r.
W katedrze na Wawelu zostali koronowani Jan III Sobieski i Maria Kazimiera.
Koronacja królewska Jana III Sobieskiego odbyła się 2 lutego 1676 po zakończeniu działań wojennych pod Lwowem i Trembowlą. Jan III Sobieski zdobył w ten sposób cenny czas na uporządkowanie czekających od elekcji spraw wewnętrznych.
Udało mu się także dokonać mobilizacji społeczeństwa szlacheckiego do walnej rozprawy z Turcją, pozwalającej myśleć o uzyskaniu korzystnego dla Rzeczypospolitej pokoju. Na sejmie koronacyjnym (2 lutego - 14 marca) ogarnięci patriotycznym zapałem posłowie uchwalili zgodnie z życzeniem króla podatki umożliwiające utworzenie armii polskiej liczącej aż 80 tys. żołnierzy, lecz na skutek opóźnienia wykonania uchwał podatkowych przez szlachtę wielkopolską i litewską, wśród której uwijali się agenci austriaccy i brandenburscy, król mógł przeciwstawić 40-tysięcznej armii turecko - tatarskiej zaledwie 20 tys. żołnierzy.
W tej sytuacji trudno było marzyć o pokonaniu przeciwnika dowodzonego po śmierci Szyszmana przez Ibrahima Szejtana, paszę Damaszku, który w sierpniu przeprawił się przez Dniestr, zdobywając następnie szereg twierdz na Podolu (Czortków, Buczacz, Jazłowiec), obległ Stanisławów, a czambuły tatarskie grasowały po kraju uprowadzając wiele jasyru.
23 września wojsko koronne dotarło do Żórawna, w dobrze wybranym strategicznie miejscu zakładając obóz warowny, w którym przez kilka tygodni, przy pogarszającej się sytuacji aprowizacyjnej i załamaniu pogody, wojsko Sobieskiego wytrzymywało ataki wojsk oblężniczych, którym zresztą również zaczęły doskwierać liczne niedogodności.
W tej sytuacji 17 października 1676 roku podpisano rozejm, określający warunki wstępne przed rokowaniami pokojowymi. Strona turecka nie odważyła się już żądać haraczu, obiecała również zwrócić jeńców wziętych w ostatniej kampanii i zabroniła Tatarom wypraw na ziemie polskie, zatrzymała natomiast Kamieniec Podolski i Ukrainę prawobrzeżną. Pozostałe kwestie terytorialne odłożono do rokowań pokojowych. Jedynie możliwe warunki (jak na trudne położenie własnych wojsk) zostały przyjęte bardzo źle przez szlachtę podolską, pozbawioną możliwości powrotu do swych majątków; przeciwko nim występowali również często inni, nie bacząc, iż sami przyczynili się decydująco do słabości militarnej Rzeczypospolitej.
W czasie trudnych, pomimo przegranej przez Turcję w 1677 roku kampanii przeciwko Moskwie, rokowań poselstwa polskiego w Stambule, prowadzonych od sierpnia 1677 roku i zatwierdzonych w kwietniu 1678 roku przez sułtana Mehmeda IV, powtórzono w zasadzie warunki rozejmu żórawińskiego, z tym że Turcja zrezygnowała tylko z niewielkiego terytorium (Pawołocz i Biała Cerkiew) i definitywnie z haraczu, nigdy zresztą przez Polskę nie wypłaconego, wymogła również zapewnienie o niełączeniu się Rzeczypospolitej z wrogami Turcji.
Pokój ucieszył Francję, natomiast wywołał irytację na dworach papieskim i cesarskim. Rozejm żórawiński oraz pokój stambulski pozwoliły na kilka lat odetchnąć od wojen, toczonych przez Polskę niemal nieustannie od trzydziestu lat.

[Miguel de Catalan]

02.02.1709 r.
Na bezludnej wyspie należącej do archipelagu Juan Fernández na Pacyfiku odnaleziony został szkocki rozbitek Alexander Selkirk, który prawdopodobnie zainspirował Daniela Defoe do napisania powieści Robinson Crusoe.
Z pewnością wszyscy znają powieść „Przypadki Robinsona Crusoe” autorstwa Daniela Defoe. Opowiada o losach młodego marynarza-rozbitka Robinsona Crusoe, który trafia na bezludną wyspę i starał się na niej przetrwać. Powieść doczekała licznych adaptacji i ekranizacji filmowych. Jednak mało kto wie, że pierwowzorem Robinsona Crusoe był szkocki marynarz Alexander Selkirk. Pozostawiony na bezludnej wyspie Más a Tierra spędził na niej cztery lata.
Alexander Selkirk, a właściwie Alexander Selcraig urodził około 1676 roku w szkockiej wioscy Lower Largo. By siódmym syna Johna Selcraiga, szewca i garbarza. Już w dzieciństwie Selkirk uchodził za nieposłusznego i kłótliwego, co przysparzało mu kłopotów w rodzinnych stronach. Selkirk wyruszył pierwszy raz w morze w 1695 roku w wieku 19 lat. Był uzdolniony w przedmiotach ścisła, co spowodowało , że został wkrótce cenionym nawigatorem na okrętach korsarskich. Awanturniczy charakter Selkirka sprawił, że Szkot przez kilka kolejnych lat parał się korsarstwem na polinezyjskich wodach Pacyfiku. Jednak korsarze w przeciwieństwie do zwykłych piratów, byli najemnikach podczas wojen, wspomagając regularne floty walczących państw.
Wkrótce powrócił do Anglii już jako doświadczony żeglarz i znalazł nowego pracodawcę. W 1703 roku dołączył do korsarskiej wyprawy kapitana Williama Dampiera. W skład ekspedycji wchodziły dwa żaglowce – dowodzony przez Dampiera „St. George”, a także galeon „Cinque Ports” – dowodzony przez Thomasa Stradlinga, gdzie stanowisko nawigatora otrzymał Selkirk. Żaglowiec wypłynął z Anglii. Dampier chciał okrążyć leżący na krańcu Ameryki Południowej przylądek Horn i dotrzeć na Pacyfik, aby tam łupić bogate, hiszpańskie statki. Jednak przylądek ten to Mount Everest żeglarzy, tylko nielicznym udawało się go opłynąć. Cinque Ports trzy razy usiłował pokonać straszliwe wiatry wiejące w tym rejonie. Niestety co trzeci marynarz chorował na szkorbut, jsxsn członków załogi zmarł. Bunt wisiał na włosku, ale żądny łupów Dampier, nie licząc się ze zdaniem załogi, parł dalej. Po wielomiesięcznej i trudnej podróży, z powodu różnicy zdań pomiędzy dowódcami okrętów, jednostki rozdzieliły się w maju 1704 roku.
Rok 1704 był to okres, kiedy trwała wojna o sukcesję hiszpańską. Toczyła się w kilku krajach Europy, ale też na oceanach. Hiszpania próbowała za wszelką cenę utrzymać dominację na morzach południowych, a Anglia, której potęga kolonialna właśnie wschodziła, nie chciała dopuścić do naruszenia przez Francję równowagi sił w Europie.
Kapitan Stradling skierował „Cinque Ports” w stronę niezamieszkałego archipelagu Juan Fernández w celu dokonania niezbędnych napraw oraz uzupełnienia zapasów żywności i wody. Galeon zacumował w pobliżu bezludnej wyspy Más a Tierra. Na wyspie doszło do scysji pomiędzy 28-letnim nawigatorem Alexandrem Selkirkem, a 21-letni kapitanem Thomasem Stradlingiem. Selkirk przeczuwał, że z powodu uszkodzeń statek może w przyszłości zatonąć. Starał się przekonać Stradlinga, aby porzucić statek, tymczasowo osiedlić się na bezludnej wyspie i poczekać na inny okręt. Dowódca nie tylko nie zamierzał słuchać nawigatora, ale jeszcze uznał go za buntownika i postanowił ukarać. Szkot próbował przekonać innych członków załogi. Jednak nikt nie podzielił jednak obaw Selkirka, on zaś został ukarany. Kapitan Cinque Ports, Thomas Stradling, zaproponował Szkotowi, że zgodnie z jego życzeniem, pozostawi go samego na wyspie Más a Tierra.
Selkirk natychmiast pożałował swojej decyzji, lecz był zbyt uparty, aby odmówić. Tuż przed ostatecznym odpłynięciem Cinque Ports, Szkot próbował jednak gonić galeon wzywając załogę do powrotu. Wołania oraz prośby okazały się bezskuteczne i Alexander Selkirk został pozostawiony samemu sobie na bezludnej wyspie. Zostawiono mu jedynie muszkiet i niewielką ilość prochu, nóż, podstawowe narzędzia ciesielskie, cyrkiel nawigacyjny, odzież, linę, tytoń, parę książek oraz Pismo Święte.Jak się okazało potem przeczucia Selkirka był słuszne, gdyż Cinque Ports zatonął niespełna miesiąc później, tracąc większość swej załogi, ale jednak Szkot nie mógł wtedy o tym wiedzieć.
Przez pierwsze miesiące Selkirk nie opuszczał plaży, poszukując pożywienia oraz wypatrując statku, który mógłby go uratować. Samotność i cierpienie szybko dały mu się we znaki, trapiły go również wyrzuty sumienia. Szkot żywił się głównie skorupiakami wyrzucanymi na brzeg oraz niewielkimi rybami, ale nie mógł znieść smaku mięsa, dopóki nie przyzwyczaił się do braku soli. Jej brak oraz chleba odczuwał najdotkliwiej. Selkirk zastanawiał się nawet nad popełnieniem samobójstwa, ale w końcu przełamał apatię i uwierzył, że walka o przetrwanie ma sens, postanowił przeprowadzić w głąb wyspy.
Wewnątrz wyspy Szkotowi żyło się łatwiej, głównie ze względu na dostępność pożywienia. Dzikie kozy zapewniły rozbitkowi mięso i mleko, którego wcześniej mu brakowało. Z kolei dzikie odmiany rzepy, kapusty i czarnego pieprzu pozwoliły mu urozmaicić jadłospis. Musiał jednak nieustannie wykorzystać swoją wiedzę i spryt, aby rozwiązywać bieżące problemy i przetrwać. Gdy nocami atakowały go wygłodniałe szczury, Selkirk złapał i udomowił dzikie koty, by chroniły go przed napastnikami.
Nauczył się perfekcyjnie wykorzystywać materiały, które pozostawiono mu z okrętu, a także te znalezione na wyspie. Zbudował dwie chaty z drzewa pimentowego, w większej urządził sypialnię i kaplicę, w mniejszej kuchnię. Najcenniejszymi sprzętami były garnek i kociołek ze statku. Drzewo pimentowe wydzielające podczas palenia piękny zapach (jego owocami są ziarna ziela angielskiego) służyło mu też za świece – ogień wzniecał, trąc o siebie kawałkami drewna.
Dla ochrony przed słońcem i deszczem uplótł sobie dwa kapelusze z liści korzennika, muszkietu używał do polowań na kozy, a nożem patroszył zdobyte mięso. Kiedy skończył mu się proch, nauczył się łapać kozy pieszo. Podczas jednej z takich gonitw spadł z klifu i nabawił się bolesnego urazu. Doszedł do siebie m.in. dzięki Biblii, która w tej trudnej sytuacji dała mu otuchę i wiarę. Nowy nóż stworzył ze znalezionych na plaży metalowych obręczy po beczkach.
Po wielu miesiącach, kiedy jego ubranie stało się strzępem szmat, uszył nowe z koziej skóry wykorzystując ścięgna jako nici, a gwoździ jako igły do szycia. Selkirk wykorzystywał więc wiedzę, którą nabył w dzieciństwie gdy w garbarskim zakładzie obserwował pracę swojego ojca. Jednak gdy zniszczyły mu się buty, zrobienie nowych nie było konieczne, gdyż przez miesiące życia na wyspie stopy rozbitka stały się twarde i odporne na skaleczenia.
Podczas pobytu na wyspie widział wiele statków płynących, ale tylko dwa z nich zakotwiczyły. Jeden z nich był hiszpańskim okrętem. Pewnego razu został jednak dostrzeżony przez hiszpańskich żeglarzy, którzy otworzyli do niego ogień i zaczęli go ścigać.Szkot uciekł, aby uniknąć pojmania rozbitek ukrywał się w różnych częściach wyspy. Jak sam opowiadał, gdyby to byli Francuzi, poddałby się, ale w ręce Hiszpanów nie chciał się dostać. Wolał już na następne lata zostać na wyspie.
Zapewne zabiliby go z zimną krwią albo zakończyłby życie w którejś z kopalni w Peru lub Meksyku. Nawet gdyby zgodził się zostać katolikiem, to zapewne i tak do końca życia musiałby pływać na hiszpańskim statku po Pacyfiku. Hiszpanie wyznawali bowiem zasadę, aby nie pozwalać na powrót do Europy tym brytyjskim jeńcom, którzy poznali tajemnice mórz południowych. Na szczęście Szkotowi udało się schronić na drzewie i uniknąć pojmania, a przybysze po kilku dniach odpłynęli.
2 lutego 1709 roku Selkirk, został odnaleziony przez dwa angielskie statki, które zatrzymały się na wyspie w celu uzupełnienia zapasów wody. Selkirk rzucił się angielskim marynarzom w objęcia, a ci zaniemówili. Podczas pobytu na wyspie Selkirk zdziwaczał, zapomniał nawet ojczystego języka. Kapitan wyprawy Woodes Rogers, był zdziwiony widokiem Selkirka. Opisał go jako „mężczyznę ubranego w skóry kóz, który wygląda bardziej dziko niż ich pierwotne właścicielki.”
Obok Rogersa był znajomy Serkirka, korsarz i odkrywca William Dampier, który przed czterema laty dowodził pechową wyprawą z udziałem galeonu „Cinque Ports”. Dampier nie tylko opłynął świat trzy razy i jako pierwszy Anglik przybił do wybrzeży Australii, ale był też okrutnikiem i pijakiem, więc Selkirk nieźle się przeraził na jego widok. Jednak słynny korsarz oddał mu sprawiedliwość i powiedział kapitanowi, że na „Cinque Ports” Selkirk należał do najlepszych. Od Dampiera dowiedział się, że niedługo po wysadzeniu go na bezludnej wyspie, „Cinque Ports” zatonął u wybrzeży Peru – uratował się Stradling wraz z siedmioma ludźmi, ale tylko po to, aby przez resztę życia gnić w peruwiańskim więzieniu.
Selkirk wrócił jako bogaty człowiek. Niestety, lata samotności odbiły się na jego psychice. Nie mógł przywyknąć do posolonego jedzenia i mocnych trunków, których zresztą nie chciał pić, bo był teraz głęboko religijny. O dziwo na wygnaniu udoskonalił swoje umiejętności nawigacyjne. Dzięki protekcji Dampiera Selkirk został 1 października 1711 roku sternikiem na okręcie Duke. Później dowodził okrętem korsarskim Increase i napadał na hiszpańskie posiadłości. W 1713 roku spotkał się z eseistą Richardem Steele’em, który opisał jego przygody w gazecie „The Englishman”.
Szkot, od młodości związany z morzem i wciąż tęskniący za swoją wyspą, nie mógł przywyknąć do życia na lądzie i w 1720 r. wypłynął w kolejną podróż, z której już nie wrócił. Rok później zmarł w wieku 45 lat na żółtą febrę u wybrzeży Zachodniej Afryki na okręcie Weymouth i zgodnie z własnym życzeniem został pochowany w morzu.
Jeszcze za życia Selkirka, w 1719 r., ukazały się „Przypadki Robinsona Crusoe” Daniela Defoe. Jednak trwa spór historyków czy angielski pisarz spotkał się z Selkirkiem, ale prawdopodobnie to właśnie dzieje szkockiego nawigatora zainspirowały go do napisania jednej z najwybitniejszych powieści literatury światowej. Pomiędzy fikcyjnym a prawdziwym bohaterem jest jednak kilka różnic. Robinson był rozbitkiem, a nie skazańcem. Na bezludnej wyspie spędził nie cztery, lecz 28 lat, dwa miesiące i 19 dni. Jego wsypa leżała nie na Pacyfiku, ale u wybrzeży Wenezueli na Morzu Karaibskim. Ponadto walczył z ludożercami i uratował z ich rąk Piętaszka, przyjaciela w niedoli. Pojawia się pytanie czy Piętaszek ma swój prawdziwy pierwowzór? Korsarz Dampier opisuje historię Indianina, który polował w lesie, kiedy jego angielski okręt odpłynął zaatakowany przez Hiszpanów. Trzy lata później ten sam angielski okręt uratował Indianina i – jak sądził Dampier – to właśnie ów czerwonoskóry stał się pierwowzorem Piętaszka.
Wyspa, na której przebywał Selkirk (należąca teraz do Chile), otrzymała nazwę Robinsona Crusoe, na cześć swojego pierwszego mieszkańca, który pod imieniem nadanym mu przez Daniela Defoe stał się najsłynniejszym rozbitkiem w historii literatury. Obecnie jest zamieszkana. Na podstawie powieści o Robinsonie Cruzoe nakręcono wiele adaptacji filmowych. Pierwszy film niemy brytyjskiego produkcji „Robinson Crusoe” nakręcono w 1927 roku. W 1947 roku, nakręcono radziecki film o Robinsonie Crusoe. Jednak najbardziej znaną wersją filmowa jest z 1997 roku „Robinson Crusoe” w reżyserii Roda Hardy’ego i George’a T. Millera, z Piercem Brosnanem w roli głównej.

[Miguel de Catalan]

02.02.1141 r.
Wojna domowa w Anglii: stoczono bitwę pod Lincoln, w trakcie której król Stefan z Blois dostał się do niewoli, a w tym czasie tron na krótki czas przejęła cesarzowa Matylda.
2 lutego 1141 roku, oblegając zamek Lincoln, Stefan z Blois został zaskoczony przez połączone armie Matyldy i Roberta z Gloucester. Stefan, choć znalazł się w niekorzystnym położeniu, przyjął wyzwanie i rozpoczął bitwę. Potyczka zakończyła się zdziesiątkowaniem jego oddziałów i klęską. Stefan został powalony kamieniem, pojmany, zakuty w kajdany i przewieziony do zamku Bristol - stolicy Matyldy. Wolność odzyskał dopiero wtedy, gdy angielscy baronowie pojmali sprzymierzeńca Matyldy Roberta z Gloster i wymienili jeńców. Wojna domowa z francuską pretendentką do tronu trwała jeszcze do 1148 roku.

[Miguel de Catalan]

02.02.1074 r.
Zawarto rozejm w Gerstungen, w którym król niemiecki Henryk IV Salicki zgodził się na ustępstwa względem powstańców saskich.
"...Sasi obstawali przy swoich ciągle stawianych żądaniach: zburzenia królewskich zamków w Saksonii i w Turyngii, aby w ten sposób umniejszyć do minimum władzę królewską. Domagali się, aby działania władzy królewskiej w Saksonii zależały od zatwierdzenia ich przez radę, w której zasiadali przedstawiciele saksońskich rodów. Ponadto rościli sobie prawa do rozległej autonomii...
[...]
Nie był to pokój, ale dyktat saski. Król wysłał więc posłów do książąt, aby każdy z nich dnia następnego przeprowadził u siebie mobilizację. Dla książąt jednak w tej chwili nie były ważne dane przez nich obietnice, lecz to, ze nie mogąc zebrać odpowiednio licznego wojska, nie byli w stanie pokonać Sasów, którzy rwali się do walki
[...]
Po długo trwających (dwa dni) naradach, zgodzili się zawrzeć pokój, ale na następujących warunkach: jeżeli król przez pamięć doznanej krzywdy (oczywiście Sasi uważali wymuszone na królu przyrzeczenia za niewystarczające) zechce cofnąć kiedyś swe obietnice lub choćby w jakimś stopniu uznać je, dane w krytycznej chwili, za nieważne, to oni ponownie utworzą konfederację, by chwycić za broń przeciwko niesprawiedliwości.
[...]
Pokój podpisany w Gerstungen był szczególny. Król musiał poddać się żądaniom i pozwolić na odebranie sobie dawnych praw królewskich. Z kolei Sasi byli rozgoryczeni, ponieważ ich cel - zdetronizowanie znienawidzonego salickiego monarchy - nie został osiągniety ..."