Tego dnia...

[Miguel de Catalan]

09.12.1688 r.
Chwalebna rewolucja: zwycięstwo wojsk Wilhelma III Orańskiego nad zwolennikami króla Anglii i Szkocji Jakuba II Stuarta w bitwie pod Reading.

Sławetna rewolucja, znana też pod nazwą chwalebnej rewolucji czy bezkrwawej rewolucji, była okresem w historii Anglii, w którym pojawił się kolejny problem na linii monarchia-parlament.
Kryzys wywołały rządy Jakuba II, który dążył do przywrócenia katolicyzmu i ograniczenia roli parlamentu. Parlament postanowił definitywnie rozprawić się z dynastią Stuartów. W 1688 r. zdetronizował króla Jakuba II, a do Anglii zjechał Wilhelm III Orański i Maria Stuart, którzy zostali koronowani. Postanowienie parlamentu zostało wprowadzone w życie zupełnie bezkrwawo, w formie pokojowego przewrotu, podczas burżuazyjnej rewolucji w Anglii. Przyczyną zmian było niezadowolenie z rządów Stuartów. Parlament był zmęczony decyzjami, które podejmowali Stuartowie i postanowił sam zmienić istniejący stan rzeczy. Wysłano list do Wilhelma Orańskiego, na którym podpisało się czterech Wigów i trzech Torysów.
Wilhelm Orański wydał w 1689 deklarację prawa (ang. Bill of rights) akt ten spełnił ambicje angielskiej rewolucji burżuazyjnej. Ten bezkrwawy przewrót przeszedł do historii pod nazwą sławetnej rewolucji. Akt Bill of Rights stworzył podstawy nowego ustroju monarchii konstytucyjnej i wprowadził zasadę pełnej odpowiedzialności ministrów przed parlamentem. Od tej pory monarchowie angielscy musieli dobierać członków rządu spośród tego stronnictwa, które miało większość w parlamencie. Anglia stała się krajem z nowoczesnym systemem parlamentarnym, gdzie podstawową formą była rywalizacja stronnictw politycznych, które reprezentowały interesy poszczególnych grup społecznych.

[Miguel de Catalan]

09.12.1854 r.
W piśmie „The Examiner” opublikowano poemat Alfreda Tennysona (1809-1892, największy poeta postromantyzmu wiktoriańskiego) „Szarża Lekkkiej Brygady”. Tennyson był pierwszym w historii poetą, który otrzymał angielski tytuł szlachecki za swą twórczość.

Galopem, galopem.
Galopem...
Nieś się!
Hej po dolinie śmierci
Jedzie ich sześćset.
„Do szarży!" - rozkaz brzmiał-
„Lekka Brygado, w cwał!"
Oto w dolinę śmierci
Zjeżdża ich sześćset.
„Brygado Lekka, w cwał!"
Czy który zbladł lub drżał?
Że wodza błąd tu był
Wiedzieli jeźdźce.
Nie im - komendy prym,
Badać, co? jak? - nie im,
Ich rzecz - iść w bitew dym.
W czarną dolinę śmierci
Wjechało sześćset.
Na prawo - ogień dział
Na lewo - ogień dział,
Naprzeciw - ogień dział
Grzmi, pluje, zmieść chce!
Poprzez granatów grad,
Mężnie, przy bracie brat,
W rozwarty śmierci pysk,
W gardło piekielnych krat
Pędzi tych sześćset!
Ognistych szabel huf
Zalśnił, wzniósł się, i znów
Runął na armię luf,
Rąbiąc baterie, aż
Świat zamarł w geście.
Pędzą przez dym i żar,
Łamią front wrażych chmar;
Kozak i Ruski, w łeb
Rażony szablą, marł,
Padał w ucieczce.
Wraca Brygada - lecz
Już ich nie sześćset!
Naprawo - ogień dział,
Na lewo ogień dział,
Za nimi - ogień dział
Grzmi, wali, zgnieść chce;
Przez ten granatów grad
Niejeden jeździec padł.
Żołnierz, w chwata chwat!
Widzieli śmierci pysk,
Z gardła piekielnych krat
Wracają! - może stu?
A było sześćset...
Uderzcie w mosiądz surm!
Ta szarża - to był szturm!
Świat zamarł w geście.
Grzmij chwałę wielkich spraw!
Lekką Brygadę sław!
Rycerzy sześćset!

[Miguel de Catalan]

10.12
1261 – Książę Bolesław V Wstydliwy potwierdził nadanie Mieszka Starego z roku 1145 dla klasztoru cystersów w Lądzie.
1279 – W krypcie kościoła franciszkanów w Krakowie został pochowany książę Bolesław V Wstydliwy.
1671 – Sułtan Imperium Osmańskiego Mehmed IV wypowiedział wojnę Polsce.
1789 – Na posiedzeniu Sejmu odczytano list króla Prus Fryderyka Wilhelma II, w którym obiecywał on zawarcie sojuszu z Rzecząpospolitą pod warunkiem przeprowadzenia reform ustrojowych i wzmocnienia władzy wykonawczej w państwie.
1796 – Nowy car Paweł I ogłosił amnestię dla uczestników insurekcji kościuszkowskiej przebywających na zesłaniu w Rosji.
1806 – Przebywający w Poznaniu Napoleon Bonaparte przyjął delegację Elektoratu Hanoweru.
1811 – W Szczecinie spłonął doszczętnie kościół św. Mikołaja, używany przez okupacyjne wojska francuskie jako magazyn paszy dla koni.
1812 – Inwazja Napoleona na Rosję: wojska rosyjskie ponownie zajęły Wilno.
1830 – Powstanie listopadowe: Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki i Jan Jezierski zostali wydelegowani przez dyktatora gen. Józefa Chłopickiego do Sankt Petersburga na rozmowy z carem Mikołajem I, które miały doprowadzić do polubownego zakończenia konfliktu.
1874 – We wsi Kłoda Mała koło Białej Podlaskiej, w proteście przeciw szykanom związanym z narzuceniem wyznania prawosławnego, dokonała samospalenia rodzina Koniuszewskich – rodzice z dwójką małych dzieci. Józef Koniuszewski za odmowę porzucenia grekokatolicyzmu miał zostać pobity, obciążony podatkami i zamknięty w areszcie. Desperacką decyzję podjął na wieść o przymusowym chrzcie córki w cerkwi prawosławnej.

[Miguel de Catalan]

WYDARZENIA NA ŚWIECIE
10.12

741 – Zachariasz został papieżem.
1041 – Michał V Kalafates został cesarzem bizantyńskim.
1260 – Zwycięstwo Ajjubidów nad Mongołami w I bitwie pod Himsem.
1508:
Antoni II Dobry został księciem Lotaryngii.
Wojny włoskie: z inicjatywy papieża Juliusza II powstała antywenecka Liga z Cambrai.
1520 – Na przedmieściach Wittenbergii Marcin Luter spalił publicznie papieskie księgi prawnicze wraz z wydaną przez papieża Leona X bullą Exsurge Domine, zawierającą potępienie i wzywającą do odwołania jego nauk. Czynem tym Luter zrywał ostatecznie z Kościołem katolickim, konsekwencją czego było ekskomunikowanie go przez papieża 3 stycznia następnego roku.
1541 – Wykonano wyroki śmierci na Francisie Derehamie i Thomasie Culpeperze, kochankach (byłym i aktualnym) Katarzyny Howard, piątej żony króla Anglii Henryka VIII Tudora.
1652 – I wojna angielsko-holenderska: zwycięstwo floty holenderskiej pod dowództwem admirała Maartena Trompa w bitwie pod Dungeness.
1684 – W Royal Society została odczytana przez Edmonda Halleya, odwołująca się do praw Keplera, praca Isaaca Newtona De Motu Corporum o pojęciu grawitacji i jej wpływie na orbity planet. Praca ta obejmowała początki praw ruchu, które zostały szerzej omówione w Principiach.
1698 – Car Rosji Piotr I Wielki ustanowił Order Świętego Andrzeja Apostoła Pierwszego Powołania.
1710 – Wojna o sukcesję hiszpańską: wojska francusko-hiszpańskie pokonały Austriaków w bitwie pod Villaviciosą.
1716 – W Lipsku powstało stowarzyszenie studentów Sorabija.
1726 – Agnieszka z Montepulciano została kanonizowana przez papieża Benedykta XIII.
1768 – W Londynie odbyło się zebranie założycielskie Royal Academy of Arts.
1807 – Napoleon Bonaparte przyłączył Królestwo Etrurii ze stolicą we Florencji do Cesarstwa Francuskiego.
1809 – W Jönköping podpisano traktat pokojowy kończący wojnę duńsko-szwedzką.
1817 – Missisipi jako 20. stan dołączyło do Unii.
1821 – W Santiago otwarto Cmentarz Generalny, będący chilijską nekropolią narodową.
1825 – Wybuchła wojna brazylijsko-argentyńska.
1831 – W Paryżu założono Towarzystwo Litewskie i Ziem Ruskich.
1832 – W Gruzji aresztowano grupę młodych szlachciców, którzy zainspirowani rosyjskim powstaniem dekabrystów i polskim powstaniem listopadowym zorganizowali spisek mający na celu wyzwolenie kraju spod okupacji rosyjskiej.
1834 – W Wielkiej Brytanii powstał pierwszy rząd Roberta Peela.
1848 – Ludwik Napoleon Bonaparte wygrał wybory prezydenckie we Francji.
1859:
Wojna domowa w Wenezueli: zwycięstwo Federalistów w bitwie pod Santa Inés.
Założono Uniwersytet Ateneum Manilski.
1861 – Wojna secesyjna: Kentucky jako 12. stan przystąpiło do Skonfederowanych Stanów Ameryki.
1865 – Leopold II Koburg został królem Belgów.
1868 – W Londynie uruchomiono pierwszą na świecie uliczną sygnalizację świetlną.
1869:
Amerykanin George Hull przyznał się w prasie do zorganizowania oszustwa naukowego, polegającego na odkopaniu skamieniałych rzekomych szczątków człowieka o wzroście 3 m (tzw. „Giganta z Cardiff”).
Wyoming (wówczas terytorium) przyznało prawa wyborcze kobietom.
1870 – Wojna francusko-pruska: zwycięstwo wojsk pruskich w bitwie pod Beaugency.
1877 – X wojna rosyjsko-turecka: po 5 miesiącach oblężenia wojska rosyjsko-rumuńskie zdobyły Plewen.
1879:
Austriacki astronom Johann Palisa odkrył planetoidę Isolda.
Zmierzono najniższą temperaturę w historii Paryża (–23,9 °C).
1880 – Petko Karawełow został premierem Bułgarii.
1889 – Amerykanin George Stafford Parker opatentował swoje pierwsze wieczne pióro.
1890 – Zakończono budowę nieistniejącego już pierwszego nowojorskiego drapacza chmur New York World Building.
1895 – W Petersburgu odbyła się premiera opery Noc wigilijna Nikołaja Rimskiego-Korsakowa.
1896 – W Paryżu odbyła się premiera sztuki Ubu Król, czyli Polacy Alfreda Jarry’ego.
1898 – W Paryżu zawarto pokój kończący wojnę amerykańsko-hiszpańską.
1899:
II wojna burska: zwycięstwo wojsk brytyjskich w bitwie pod Stormbergiem.
Sobhuza II został królem Suazi.
1901 – Wręczono po raz pierwszy Nagrody Nobla.

[Miguel de Catalan]

10.12.1520 r.
Na przedmieściach Wittenbergii Marcin Luter spalił publicznie papieskie księgi prawnicze wraz z wydaną przez papieża Leona X bullą Exsurge Domine, zawierającą potępienie i wzywającą do odwołania jego nauk. Czynem tym Luter zrywał ostatecznie z Kościołem katolickim, konsekwencją czego było jego ekskomunikowanie go przez papieża 3 stycznia następnego roku.

W Wittenberdze Marcin Luter spalił publicznie bullę Leona X Exsurge Domine (Powstań, Panie), w której papież potępił poglądy i działania reformatora. Oznaczało to ostateczne zerwanie byłego mnicha augustiańskiego z Kościołem. Kiedy trzy lata wcześniej Luter ogłosił 95 tez wymierzonych przeciw nadużyciom w Kościele i postulujących jego naprawę oraz wezwał do dysputy nad nimi, papież nie okazał wielkiego zainteresowania. Dzięki wynalazkowi druku tezy szybko stały się znane w Niemczech i w 1519 r. w Lipsku doszło do debaty zorganizowanej przez legata papieskiego Jana Ecka. Eck szybko pojął, jak groźne są dla Rzymu są nauki Lutra, i w dużej mierze dzięki jego wysiłkom powstała Exsurge Domine. W niecały miesiąc po spaleniu bulli Leon X ekskomunikował Lutra na zawsze.




Marcin Luter pali bullę Exsurge Domine (1520)

[Miguel de Catalan]

10.12.1671 r.
Sułtan Imperium Osmańskiego Mehmed IV wypowiedział wojnę Polsce.

Główną przyczyną wybuchu tego konfliktu było oddanie się Kozaków, pod wodzą hetmana Piotra Doroszenki w 1666 r. pod zwierzchnictwo Porty. Wojna wybuchła dopiero 6 lat od tego wydarzenia, bowiem Turcja była zamieszana w konflikt z Wenecją i Austrią. Pierwszym starciem wojsk polsko-tureckich była Bitwa pod Ładyżynem. Do najważniejszych wydarzeń tej kampanii należy m.in. zdobycie Kamieńca Podolskiego przez Turków. Porażka ta zmusiła Polskę do zawarcia traktatu w Buczaczu. Na jego mocy Rzeczypospolita musiała płacić haracz Turcji oraz wyrzec się części Ukrainy oraz Podola. Sejm polski nie ratyfikował tego traktatu i zorganizował armię, na czele której stanął hetman Jan Sobieski. Wojska pod jego dowództwem pokonały w 1673 roku siły tureckie pod Chocimiem. Wojnę zakończył dopiero traktat w Żurawnie w 1676 roku. Na jego mocy Rzeczypospolita uzyskała zwolnienie od haraczu oraz odzyskała część ziem utraconych 4 lata wcześniej w Buczaczu.

[Miguel de Catalan]

10.12.1508 r.
Wojny włoskie: z inicjatywy papieża Juliusza II powstała antywenecka Liga z Cambrai.

Zawarty 1508 w Cambrai przez papieża Juliusza II, ces. Maksymiliana I, królów fr. Ludwika XII i hiszp. Ferdynanda Katolickiego oraz in. państwa wł. celem odebrania i rozbioru między sojuszników terytoriów lądowych Wenecji; walcząc z wojskami fr., hiszp., niem. i wł., a także dzięki swej dyplomacji, Wenecja zdołała się obronić, w czym dopomogły jej ustępstwa i podpisanie korzystnego dla Juliusza II pokoju (1510); umożliwiło to papieżowi zawarcie 1511 koalicji z Hiszpanią i Wenecją, nazwanej Ligą Świętą, przeciwko Francji i sprzymierzonymi z nią państwami włoskimi (wojny włoskie 1494–1559).

[Miguel de Catalan]

10.12.1684 r.
W Royal Society została odczytana przez Edmonda Halleya odwołująca się do praw Keplera praca Isaaca Newtona De Motu Corporum o pojęciu grawitacji i jej wpływie na orbity planet. Praca ta obejmowała początki praw ruchu, które zostały szerzej omówione w Principiach. Początek epoki fizyki newtonowskiej, czyli klasycznej. Jej prawa uogólnił dopiero Albert Einstein.

[Miguel de Catalan]

Trasy napadów Tatarów Krymskich.

„Wszystek kraj podolski, prawie w każdym zakątku, od człeka aż do bydlęcia zakrwawiony i sponiewierany, a z nim znaczna część Rusi, wydały jęk bolesny a wiele tysięcy ludzi płci obojga w wieczną niewolę zostały uprowadzone i sprzedane”. Słowa Jana Długosza dotyczące tatarskiego najazdu w roku 1474 zachowały smutną aktualność niemal do schyłku XVII wieku. Na stepach ukraińskich i czarnomorskich dróg komunikacyjnych nie było, prócz odwiecznych szlaków, którymi ciągnęły karawany po sól na Krym, po ryby na Don i Zaporoże, po korzenie do Akermanu, ze zbożem i towarami leśnymi do Oczakowa. Przemierzali je także zuchwali i ruchliwi rabusie – Tatarzy.
Ruszali ku ziemiom Rzeczypospolitej trzema utartymi szlakami. Nie były to trakty w naszym rozumieniu, raczej ogólne współrzędne uwzględniające lokalne ukształtowanie terenu oraz warunki pogodowe.
Aleksander Jabłonowski pisał: Nie był drogą ani gościńcem kupieckim, ale nosił wyłączny charakter. Wszystkim wiadomy był rzadko widomym. Biegły wododziałami, między dorzeczami głównych rzek Ukrainy, co ograniczało do niezbędnego minimum konieczność ich forsowania. Wyznaczały kierunek poruszania się tatarskich zagonów, a także ich odwrotów z jasyrem. Ordyńców prowadzili zwiadowcy, doskonale znający teren, orientujący się po układach gwiazd i nielicznych, zwłaszcza w otwartym stepie, dominantach pejzażu.
Spośród sześciu głównych szlaków tatarskich trzy prowadziły na ziemie Rzeczpospolitej (pozostałe ku Rosji), zaczynając się za krymskim Perekopem (wąski przesmyk łączący półwysep ze stałym lądem). Szlak wołoski szedł przez Oczaków, zachodnim brzegiem Dniestru (omijając Ukrainę), przez Mołdawię na Pokucie i Ruś Czerwoną. Od Lwowa wracał na Skałę, Zynków i przez pola podolskie (około źródeł rzek Uszycy i Russawy), stamtąd przez Dniestr znów na Wołoszczyznę. Szlak kuczmański (podolski) prowadził z Przesmyku Perekopskiego przez Budziaki (nadmorską część Besarabii), a rozdzieliwszy się ze szlakiem Czarnym (u ujścia rzeczki Martwe Wody, lewego dopływu Bohu), przechodził brodem na prawy brzeg Bohu. Dalej biegł wododziałem między Bohem i Dniestrem przez uroczysko Kuczmań (inni nazwę kojarzą z rzeczką Kuczmeń, dopływem Bohu) w kierunku Międzyboża (omijając Bar i Czarny Ostrów), Szarawkę, do Lwowa. Można go dostrzec na XVIII-wiecznej mapie Rizzi-Zannoniego, gdzie nazywa się po turecku Kerman-Joli „karawanowa droga,“ a po polsku napisano „droga niedojrzana,“ dalej zaś ku północo-zachodowi „zły krok“. Koło Tarnopola łączył się z Czarnym szlakiem, łącznikiem zwanym Niedojrzanym. Szlak czarny (po tatarsku Dżorna islach) wiódł przez Budziaki, a dalej między Bohem a Dnieprem przez Bracławszczyznę i dochodził do Wołynia.
Używany był od początku XVI do połowy XVIII wieku przez Tatarów krymskich i nogajskich napadających na Podole.
Rozpoczynał się właściwie w Czarnym Lesie (puszczy po lewej stronie Dniepru), od którego nazwę nosił. Inaczej jego miano tłumaczył XIX-wieczny encyklopedysta: Nazwany dla tego, że nim czarne nieszczęście przychodziło: mordy, grabież, pożogi, a jeszcze więcej dlatego, że ziemia, którą się ten szlak ciągnie, z natury swojej jest czarną, konie zaś tatarskie, stratowawszy trawę, znaczyły pasmo czarne. Napastnicy gromadzili siły na uroczysku w pobliżu rzeki Inguł (Tatarowie zapadali koszem, dopóki się wszyscy nie zebrali), po czym przekraczali Boh i kierowali się na Bar.
Wszystkie trzy szlaki zmierzały ku najcenniejszej perle tamtych ziem – do Lwowa. Czarny szlak w tradycji szlachty na Ukrainie osiadłej lub wojującej, znany był jako Hetmański, gdyż po tym samym dukcie hetmani odpierali najeźdźców, po którym ci kraj napadali. Przez ziemie ukrainne przebiegały także rzadziej używane szlaki o mniejszym znaczeniu: kurukowski, krymski, perewłoczański, nikityński, kyzykermański i gardowy. Szlaki zaczęto opisywać w XVI wieku. Kiedy Zygmunt August wyznaczył lustratorów dla opisania miejsc i zamków Ukrainy, polecił im także oznaczyć szlaki przechodów i przepraw tatarskich. Wykonał to Jan Sienieński podkomorzy lwowski i z rozkazu króla opisał, wymierzył i oznaczył na mapie drogi, którymi Tatarzy wpadali na Ukrainę. Istnienie tego potwierdza Stanisław Sarnicki w „Opisie Polski” i dodaje: tych trzech szlaków postanowiono strażnika, którego było obowiązkiem wywiadywać się gdzie pokazują się hordy Tatarów, a za daniem przez niego znaku hetmanowi polnemu, wojska w pobliskości rozłożone na odparcie napadu zgromadzały się. Inni dziejopisowie dowodzili, że napad Tatarów na Ukrainę zwiastowały przeloty ogromnych stad ptaków, które postraszone z południowych pól, przed nawałą koni i ludzi ulatywać zaczynały.
Trzy kolejne szlaki tatrskie skierowane były w głąb Rosji. Najważniejszy był szlak murawski, stanowiący naturalną granicę wschodnią Kijowszczyzny; biegł od Perekopu linią wododziału Dniepru z Donem, do Kurska i Moskwy. Szlak kałmiuski (kałmucki) rozpoczynał się u
wybrzeży Morza Azowskiego i prowadził na Riazań, zaś iziumski spod Azowa wiódł w rejon Briańska. Szlaki miały wiele mniejszych, najczęściej bezimiennych odnóg, którymi podążały siły dzielących się na coraz mniejsze oddziały czambułów, starając się w jak najkrótszym czasie spustoszyć jak największe terytorium. Dopiero na tych ubocznych szlakach odbywały się łowy na zaskoczonych mieszkańców i ich mienie.

[Miguel de Catalan]

10.12.1710 r.
Wojna o sukcesję hiszpańską: wojska francusko-hiszpańskie pokonały Austriaków w bitwie pod Villaviciosą.

Śmierć Karola II – króla Hiszpanii w 1701 roku rozpoczęła europejski konflikt zwany hiszpańską wojną sukcesyjną. Do 1710 r. walki o tron w Madrycie przebiegały zmiennie: raz przewagę miał kandydat sprzymierzonych – arcyksiążę Karol Habsburg, a raz francuski delfin Filip Anjou. Decydujące znaczenie dla losów imperium hiszpańskiego miał rok 1710. Najpierw Habsburgowie zniszczyli wojska burbońskie pod Saragossą i przejęli Madryt, by potem pod Brihuegą i Villaviciosą ponieść olbrzymią klęskę. Te dwie bitwy, rozegrane dzień po dniu, zadecydowały ostatecznie o burbońskim panowaniu na hiszpańskim tronie.
Tło historyczne:
W 1697r. zakończyła się wojna dziewięcioletnią, zwana również wojną Francji z Ligą Augsburską. Koalicja państw europejskich powstrzymała imperialne ambicje Ludwika XIV. Jednakże na horyzoncie rysował się kolejny poważny kryzys. Król monarchii hiszpańskiej – Karol II, był człowiekiem starym i zniedołężniałym. Ponadto nie posiadał potomka, mogącego odziedziczyć ziemie hiszpańskiego imperium. W grę wchodziły bowiem nie tylko ziemie Hiszpanii, Niderlandów Południowych, Mediolanu czy Neapolu, lecz również potężnych kolonii obejmujących ziemie Meksyku, Chile, Wenezueli czy Filipin. Pretendentów do tronu madryckiego było dwóch: wnuk Ludwika XIV – Filip, ks. Anjou oraz syn cesarza Leopolda I – arcyksiążę Karol. Kiedy po długich i licznych negocjacjach europejskich dyplomatów zarysowało się pewne porozumienie (Pierwszy i Drugi Traktat Podziałowy), zmarł Karol II i sytuacja się zmieniła. W swoim testamencie pozostawił swe imperium Filipowi ks. Anjou, decyzja ta stała się podwaliną kolejnego konfliktu. Filip Anjou jako Filip V stanął ramię w ramię z dziadkiem przeciwko koalicji europejskich potęg: Wielkiej Brytanii, Niderlandom, Rzeszy Niemieckiej na czele z Habsburgami. Choć główne walki toczyły się w gabinetach władców i ministrów oraz Niderlandach, front hiszpański pozostał teatrem ciekawych zmagań. Ścierali się tam sami zainteresowani – Karol oraz Filip. Walki do roku 1710 miały charakter zmienny. Burbonowie nie byli w stanie wyrzucić z Katalonii Karola, ten natomiast nie był na długo przejąć panowania nad samym Madrytem. Najwięcej na tym skorzystała Wielka Brytania zajmując Gibraltar oraz Minorkę.
Sytuacja operacyjna w 1710 roku:
Planowana przez Burbonów kampania w 1710 r. miała ostatecznie wyprzeć Karola i sprzymierzonych z ich głównej bazy operacyjnej, jaką była Katalonia. Przygotowywano główne uderzenie z Aragonii na Katalonię oraz pomocnicze z terenów francuskich. Jednakże wojska sprzymierzonych również szykowały się do ofensywy. Gwałtownie przeprowadzona przez sprzymierzonych operacja latem 1710 r. zmusiła wojska burbońskie do odwrotu z Katalonii. Energicznie prowadzone działania pościgowe przez generała Starhemberga doprowadziły do osaczenia armii Filipa V pod Saragossą i jej klęski. Utrata od 40 do 52% żołnierzy przez siły francusko-hiszpańskie załamały ich strukturę i organizację. Filip V musiał uciekać z Madrytu, do którego wkroczyli triumfujący sprzymierzeni. Jednak los nie był łaskawy także dla nich. Ich armia przebywała w pozbawionym zaopatrzeniu Madrycie, nękana dodatkowo przez hiszpańską partyzantkę. Jednocześnie siły Filipa V były sukcesywnie odbudowywane przez jednego z najwybitniejszych ówczesnych marszałków Francji – księcia Vendôme’a. Człowiek ten został wysłany na pomoc Hiszpanii przez Ludwika XIV. Późnym latem i jesienią 1710 r. odbudował on w całości siły hiszpańskiego monarchy, podczas gdy wojska sprzymierzonych sukcesywnie traciły swoją liczebność. Pod koniec listopada – wobec zbliżającej się zimy, naczelny wódz sprzymierzonych – generał Guido Starhemberg zarządził odwrót w kierunku Katalonii. Zniszczona walkami Kastylia i Aragonia nie stanowiły odpowiedniej bazy zaopatrzeniowej dla wojsk arcyksięcia Karola. W ten sposób 17.000 żołnierzy Wielkiej Koalicji opuściło tereny Madrytu. Trzeciego dnia grudnia 1710r. do Madrytu po raz drugi wkroczył Filip V. Był to moment rozpoczęcia najważniejszych walk na iberyjskim teatrze wojennym od momentu rozpoczęcia tego konfliktu.
Dowódcy:
Wojskami francusko-hiszpańskim pod Brihuegą i Villaviciosą dowodził marszałek Vendôme. Urodzony w 1654r., sztuki wojennej uczył się od najlepszych – Turenne’a, Catinata oraz Luxembourga. Brał udział w wojnie holenderskiej 1672-1679, wojnie z Ligą Augsburską 1688-1697, hiszpańskiej wojnie sukcesyjnej 1701-1713/14. Miał bogate doświadczenie bitewne – walczył pod Leusą (1691), Neerwinden (1693), Cassano (1705) czy Oudenaarde (1708). W 1710r. został wysłany do Hiszpanii na pomoc Filipowi V. Zmarł w 1712r.
Pod Brihuegą korpusem brytyjskim dowodził James Stanhope. Urodził się on w Paryżu w 1673r. W 1690r. został angielskim ambasadorem w Madrycie. Następnie wziął udział w walkach Ligi Augsburskiej na terenie Niderlandów. W 1701r. został członkiem Izby Gmin z ramienia wigów. W 1705r. wysłany został do Hiszpanii wraz z oddziałami brytyjskimi. Mimo urodzenia, bogatego doświadczenia politycznego nie nadawał się do dowodzenia większymi jednostkami taktycznymi – wykazało to starcie pod Brihuegą. Świetnie się spisywał jako dowódca średniego szczebla, czego dowodem jest jego postawa pod Sargossą. W latach 1717-1721 razem z Earlem Sunderlandem przewodniczył dwóm wigowskim gabinetom.
Siłami sprzymierzonych pod Villaviciosą przewodził Guido Starhemberg. Był to austriacki oficer, feldmarszałek posiadający o wiele większe doświadczenie militarne, niżeli James Stanhope. Walczył bowiem przeciwko Turkom w 1683r., jak również z Francuzami na włoskim teatrze wojennym oraz przeciwko węgierskim powstańcom. Odniósł zwycięstwo pod Almenar oraz Saragossą w 1710r. Do końca hiszpańskiej wojny sukcesyjnej walczył na terenie Katalonii. Zmarł w 1737r.
Villaviciosa
Klęska korpusu brytyjskiego pod Brihuegą poważnie nadszarpnęła swobodą operacyjną armii sprzymierzonej. Ponadto Guido Starhemberg posiadał zdecydowanie słabszą liczebnie armię od marszałka Vendôme’a. Liczyła ona bowiem 13-14.000 ludzi.[13] Natomiast wojska Filipa V liczyły 21.000 żołnierzy. Kiedy armia Wielkiej Koalicji stanęła 10 grudnia w okolicach Villaviciosy ich oczom ukazała się potężna armia Burbonów dowodzona przez marszałka Vendôme’a. Obie strony postanowiły bitwę rozstrzygnąć uderzeniem kawalerii na swoich prawych skrzydłach. Należy zauważyć, że zamysłem francuskiego wodza było odcięcie wojskom Starhemberga drogi odwrotu. Bitwę rozpoczęła po południu kanonada artyleryjska. Około godziny szesnastej do ataku ruszyła burbońska kawaleria z prawej flanki. Przełamała ona słabą kawalerię sprzymierzoną z lewej flanki. Następnie zamiast ruszyć na tyły i centrum wojsk sprzymierzonych, kawalerzyści rzucili się na tabor z bagażami. Sytuacja umożliwiła sprzymierzonym ściągnięcie posiłków z prawego skrzydła oraz drugiej linii na zagrożony odcinek pola walki. Równocześnie kawaleria sprzymierzonych z prawego skrzydła, wsparta jednostkami piechoty złamała opór kawalerii marszałka Vendôme’a znajdującej się na lewej flance. Przewaga kawalerii strony burbońskiej została zniwelowana (8.000 pod Vendôme’em i 2.900 pod Starhemnbergiem). Walka w centrum pomiędzy piechotą była bardzo zacięta. Ostatecznie piechota burbońska zaczęła się stopniowo wycofywać. Przewaga w ogniu oraz wyszkoleniu leżała po stronie wojsk sprzymierzonych. Jednocześnie kontratak drugiej linii i posiłków z prawego skrzydła sprzymierzonych odrzucił burbońską kawalerię spod taborów. Będąca w całościowym odwrocie armia marszałka Vendôme’a dostała rozkaz do zaprzestania bitwy. Zakończone starcie należy uznać za nierozstrzygnięte, choć wojska Wielkiej Koalicji mogły się dzięki niej spokojniej wycofać w kierunku Katalonii.
Według A. Parnella siły sojusznicze utraciły 3.000 zabitych i rannych oraz 1.000 wziętych do niewoli, natomiast ich przeciwnicy mieli utracić 4.000 ludzi oraz 100 wziętych w niewolę. Nicholas Dorell podaje dodatkowo, iż Guido Starhemberg utracił około 10 dział.
Sytuacja operacyjna po 10 grudnia 1710 roku:
Jeszcze do końca 1710 siły francusko-hiszpańskie przejęły Saragossę i ostatecznie wyrzuciły wojska Wielkiej Koalicji z terenów Aragonii. Na początku stycznia 1711 r. resztki sił Guido Starhemberga pojawiły się pod Barceloną. Walki w 1711 r. przebiegały już wyłącznie na terenie Katalonii. Sprzymierzeni próbowali podjąć ostatnie działania ofensywne, jednakże nie wynikły z nich znaczące zmiany. W 1711 r. Brytyjczycy rozpoczęli negocjacje z Francją, jak również umarł cesarz Józef I Habsburg i cesarzem rzymskim został arcyksiążę Karol. Ostatecznie wojna zakończyła się w 1714 r. Zjednoczoną Hiszpanią i jej koloniami władanie rozpoczęła dynastia Burbonów.
Podsumowanie:
Bitwy z 8-10 grudnia 1710 r. zadecydowały o kształcie Hiszpanii, jaki wykształcił się po wojnie sukcesyjnej. Klęska brytyjskiego korpusu pod Brihuegą oraz taktycznie nierozstrzygnięta bitwa pod Villaviciosą przesądziły o utracie inicjatywy operacyjnej wojsk Wielkiej Koalicji na iberyjskim teatrze działań wojennych. Dzięki tym bitwom armie Filipa V ostatecznie wyparły z Kastylii i Aragonii siły sprzymierzonych. Ponadto sytuacja ogólna wojny sukcesyjnej zmierzyła ku rozwiązaniom pokojowym. Sukces marszałka Vendôme’a polepszył negocjacyjną pozycję Francji oraz Filipa V.