Ogród Zoologiczny w Kijowie

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Gepard

Gepard (Acinonyx jubatus) to gatunek drapieżnego ssaka z rodziny kotowatych (Felidae).
Nazwa rodzajowa, Acinonyx, oznacza po grecku „nieruchomy pazur” (gepardy jako jedne z nielicznych kotów nie potrafią chować pazurów), a nazwa gatunkowa, jubatus, oznacza po łacinie „grzywiasty”, z powodu grzywy, która zdarza się u niektórych młodych gepardów (tzw. reksów).
Polska nazwa „gepard” pochodzi ze średniowiecznej łaciny: gattus pardus, co znaczyło „kot-leopard”.

Ciało geparda jest smukłe i muskularne z długimi łapami, mimo iż wygląda na wątłego i delikatnego. Klatka piersiowa jest obszerna, a talia wąska. Ma małą głowę i krótki pysk, wysoko umieszczone oczy, duże nozdrza i małe okrągłe uszy. Jako jedyny z kotowatych nie potrafi chować pazurów. Futro geparda jest płowe z okrągłymi czarnymi plamkami i czarnymi liniami po bokach pyska. Dorosłe samce ważą przeciętnie 42–65 kg z kolei samice 30–45 kg. Długość ciała wynosi od 112 do 150 cm, wysokość w kłębie od 60 do 80 cm, podczas gdy ogon mierzy do 90 cm. Samce są przeważnie większe niż samice, mają także nieco większą głowę i bardziej muskularne ciało.
Gepard jest nietypowym członkiem rodziny kotowatych, który poluje, polegając raczej na swoim wzroku i szybkości, niż z ukrycia. Jest najszybszym zwierzęciem lądowym i na krótkich dystansach może osiągnąć prędkość blisko 100 km/h. Zarejestrowany rekordowy czas biegu na 100 m wynosi niecałe 6 s.
Gepardy są jedynymi wielkimi kotami, które nie ryczą, lecz wydają inne dźwięki. Potrafią ćwierkać, szczekać, syczeć, mruczeć, miauczeć i rechotać.

Gepard w biegu

Gepardy na wolności można spotkać przede wszystkim w Afryce, ale w przeszłości zamieszkiwały powszechnie także północne Indie i płaskowyż irański, gdzie zostały udomowione przez arystokratów i były używane podczas polowań na antylopy, w ten sam sposób jak obecnie charty w Europie. Obecnie prócz południowej Afryki, gdzie występują jeszcze stosunkowo licznie, ale tylko na obszarach parków narodowych i rezerwatów, można je spotkać w niewielkich populacjach na południowych obrzeżach Sahary, a także w izolowanej lokalizacji w Iranie. Duży stopień wsobności tej ostatniej populacji stwarza poważne ryzyko dla szans jej przetrwania. Główne ryzyko stanowią choroby genetyczne i presja środowiska, a także zagrożenie ze strony innych drapieżników (np. lwów, hien). Obecnie 95% gepardów ginie nie osiągnąwszy samodzielności. Dla porównania: na obszarach sławnego „raju dzikich zwierząt”, Serengeti, żyje około 300 gepardów, około 3 tysięcy lwów i 9 tysięcy hien cętkowanych. Obecną liczebność gatunku (na swobodzie) szacuje się na około 12 tysięcy osobników.
Gepard preferuje biotopy typu otwartego, takie jak półpustynie i sawanny.

Samice rodzą od 3 do 5 młodych po ciąży trwającej od 90 do 95 dni. Młode ważą po urodzeniu od 150 do 300 g. Od matki odłączają się między 13. a 20. miesiącem życia. Gepard może żyć ponad 20 lat. W przeciwieństwie do innych kotów dorosłe samice nie mają swoich terytoriów i raczej unikają się wzajemnie. Samce czasami tworzą małe grupy, zwłaszcza jeśli pochodzą z tego samego miotu.

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Karakal

Karakal (Caracal caracal) to gatunek drapieżnego ssaka z rodziny kotowatych. Występuje w Azji (Indie, Pakistan, Afganistan, Iran, Turkmenistan), na Półwyspie Arabskim i w Afryce. Pierwszy okaz opisano w 1776 roku. Nazwa wywodzi się od tureckiego słowa karakulak - czarne ucho. Czasami bywa zaliczany do rodzaju Felis, ale stopień jego odrębności chyba uzasadnia ustanowienie dla niego odrębnego rodzaju Caracal lub zaliczenia go wraz z rysiem europejskim i rysiem rudym do rodzaju Lynx.

Wysokość ciała: 50 cm
Długość ciała bez ogona: 60-80 cm
Długość ogona: 20-30 cm
Masa ciała: samce 13-18 kg, samice są mniejsze

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Serwal

Serwal (Leptailurus serval lub Felis serval) to gatunek drapieżnego ssaka z rodziny kotowatych.
Jest kotem średniej wielkości. Ma smukłe ciało osadzone na długich kończynach. Na małej głowie, osadzonej na długiej szyi, znajdują się duże uszy, które wychwytują każdy dźwięk. Sierść serwala jest jasnożółta, ozdobiona czarnymi cętkami. Dość krótki, sięgający pięt ogon zdobią czarne plamki i pierścienie. Nogi serwala przypominają kończyny geparda, ale mają inne zadanie do spełnienia. Są one najdłuższe w stosunku do wielkości ciała u kotów. Gepard posiada długie kości przedramienia, które sprawiają, że jest świetnym sprinterem. Serwal za to ma długie stopy, co czyni z tego kota wspaniałego skoczka a także zwiększa zakres widoczności w bardzo wysokich trawach, w których czuje się zdecydowanie najlepiej.

Jest spotykany na południe od Sahary. Niegdyś zamieszkiwały również okolice gór Atlas w północno-zachodniej Afryce, ale nie widziano ich tam od 20 lat.
Najchętniej żyją na terenach porośniętych wysoką trawą (głównie obszary stepowe), z łatwym dostępem do wody. Nie występuje w lesie tropikalnym ani na terenach pustynnych.

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Manul

Manul (Otocolobus manul) to gatunek małego drapieżnego ssaka z rodziny kotowatych. Pojawił się przed około 2 milionami lat.
Szata długa i gęsta, po stronie brzusznej blisko dwa razy dłuższa niż na grzbiecie.
Maść szarawa do rudej, z niewyraźnymi ciemnymi pasami na łapach i ogonie oraz znaczeniami na głowie.
Nieco dłuższy niż kot domowy, ma krótkie i masywne nogi, krótką, szeroką głowę z małymi, zaokrąglonymi uszami. Angielska nazwa tego kota, "Pallas Cat", pochodzi od nazwiska niemieckiego przyrodnika Petera Pallasa, który pierwszy opisał ten gatunek. Przez dłuższy czas zaliczano go do rodzaju Felis — sądzi się, że jest blisko spokrewniony ze żbikiem (F. silvestris). Jednak z powodu pewnych różnic w budowie czaszki oraz — wyjątkowej u małych kotów — okrągłej źrenicy, stworzono dla niego odrębny rodzaj Otocolobus.
Długość całkowita: 50–65 cm. Długość ogona: 21–31 cm. Waga: 2,5–3,5 kg.

Manul rozprzestrzeniony jest na obszarach Azji Środkowej, od Zakaukazia i wschodniego wybrzeża M. Kaspijskiego, przez Turcję, Uzbekistan i Kazachstan po Tybet, Ałtaj, Mongolię i Syczuan w Chinach. Na południe jego zasięg obejmuje Iran, Afganistan i Pakistan. Środowisko życia to stepy, skaliste pustynie, równiny i pozbawione drzew obszary górskie. Można go spotkać do 4500 m n.p.m. Na większości obszaru swego występowania jest chroniony.

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Kot złoty afrykański

Kot złoty (Caracal aurata) to gatunek średniej wielkości drapieżnego ssaka z rodziny kotowatych, którego naturalnym środowiskiem jest wilgotny las równikowy, zachodniej i centralnej Afryki. Gatunek tradycyjnie zaliczany był do monotypowego rodzaju Profelis, jednak najnowsze badania molekularne pokazują że kot złoty jest najbliżej spokrewniony z karakalem (Caracal caracal) i serwalem (Leptailurus serval).
Długość ciała bez ogona: 70-80 cm
Długość ogona: 16-46 cm
Masa ciała: 5-16 kg
Ubarwienie: Futro na grzbiecie jest rudo-brązowe lub szaro-brązowe, a na brzuchu białe z ciemnymi cętkami.
Pożywienie: Gryzonie, góralki, małpy, dujkery, ptaki
Rozród: W miocie 2-3 młode.

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Ocelot

Ocelot (Leopardus pardalis) to gatunek drapieżnego ssaka z rodziny kotowatych. Występuje przeważnie w wilgotnych lasach. Często przebywa niedaleko ludzkich siedzib. Spotykany również na polach i na plantacjach trzciny cukrowej.
Oceloty żywią się wieloma zwierzętami, w tym: szczurami, świnkami morskimi, małpami, pancernikami, mrówkojadami, aguti, różnymi jeleniowatymi, młodymi pekari, jaszczurkami, wężami, żółwiami i różnymi ptakami. Często zakradają się do kurników.

Długość ciała: 70-100 cm
Długość ogona: 30-45 cm
Wysokość w kłębie: 50 cm
Waga: 12-16 kg
Ciąża: 70-80 dni
Liczba młodych: 2-4
Dojrzałość płciowa: samiec – 2,5 roku, samica – 2 lata
Pożywienie: drobne kręgowce
Długość życia: 12-15 lat

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Ryś

Ryś euroazjatycki (Lynx lynx) to gatunek lądowego ssaka drapieżnego z rodziny kotowatych, największy z rysi (Lynx). Występuje w Europie i Azji. Poza kotem domowym, ryś i żbik są jedynymi występującymi w Polsce przedstawicielami kotowatych. Ryś jest też jednym z największych drapieżników Europy.

Pierwotnie zasięg rysia obejmował obszar od Pirenejów po Kamczatkę, od Bałkanów po Skandynawię i od Turcji po Kaszmir i Tybet. Obecny naturalny zasięg tego gatunku nie obejmuje krajów Europy Zachodniej. Od lat siedemdziesiątych zasięg ponownie zaczął się rozszerzać dzięki reintrodukcji na obszarach Szwajcarii, Austrii, Czech, Francji i Słowenii. W Skandynawii obserwuje się rozprzestrzenianie tego gatunku poza koło podbiegunowe.

Młode rysia

Ryś zasiedla duże, zwarte, wielogatunkowe kompleksy leśne ze starymi drzewostanami o gęstym podszycie, zarówno górskie jak i nizinne, iglaste, liściaste i mieszane. W zależności od obfitości siedliska, areał osobniczy rysia euroazjatyckiego może się wahać od 130 km² do 1400 km² (w Polsce do 350 km²). Dla samic powierzchnia terytorium może być znacznie mniejsza, nie sięgająca nawet połowy powierzchni siedliska samca. Rysie potrzebują więc bardzo dużych lasów, stale zapewniających odpowiednią liczbę ofiar. Pomimo, że środowisk takich jest w Polsce wiele (przede wszystkim bory sosnowe), to są one jednak najczęściej poprzecinane gęstą siecią dróg, która uniemożliwia rysiom wędrowanie. Wiele rysi ginie przez to na drogach, po kolizjach z samochodami.
Inną ważną cechą, którą charakteryzują się siedliska rysi, są odpowiednie kryjówki – rysie najczęściej spędzają dzień w kryjówkach, a na żer wychodzą dopiero w nocy. Ssaki te więc preferują lasy, w których nie usuwa się wywrotów, a występują tam załomy skalne lub drzewa z obszernymi dziuplami, które europejskie koty wykorzystują jako schronienia. W jego terytorium nie powinno również brakować pozostawionych, martwych drzew. Między innymi przez tak duże wymagania środowiskowe, ryś jest w Polsce gatunkiem rzadkim.

Ryś euroazjatycki jest największym przedstawicielem rodzaju Lynx. Osiąga rozmiary dorosłego owczarka niemieckiego – dł. ciała ok. 100 – 150 cm (najczęściej do 130 cm) i wysokość w kłębie ok. 50 – 75 cm. Ma okrągłą głowę, krępe ciało osadzone na długich, silnych łapach i palce zakończone wysuwalnymi pazurami. Wierzch czarnożółtorudy z brunatnymi plamkami (wyraźniejsze u populacji górskich, i prawie w ogóle nie widoczne u nizinnych). Brzuch jest biały. U większości (ale nie u wszystkich) osobników włosy na szyi i spodzie głowy tworzą charakterystyczną kryzę i bokobrody.

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Ryś iberyjski

Ryś iberyjski (Lynx pardinus) to gatunek drapieżnego ssaka z rodziny kotowatych, niekiedy jest traktowany jako podgatunek rysia (Felis lynx pardina). Pierwotnie zamieszkiwał cały Półwysep Iberyjski.
Dwa razy mniejszy od rysia eurazjatyckiego. Futro szarożółte lub brązowawe, cętki ciemnobrązowe lub czarne, wyraźniejsze niż u rysia euroazjatyckiego, biegnące po bokach ciała równoległymi rzędami. Uszy zakończone charakterystycznym pędzelkiem, ogon ciemniejszy na czubku.

długość tułowia wraz z głową: 75-100 cm
długość ogona: 12-13 cm
wysokość: 45-50 cm
masa ciała: 9-14 kg (samce średnio 13 kg, samice 9 kg)

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Ryś kanadyjski

Ryś kanadyjski (Lynx canadensis) to gatunek drapieżnego ssaka z rodziny kotowatych. Zamieszkuje Kanadę i północ USA: Alaskę, Góry Skaliste i Krainę Wielkich Jezior.

Dwa razy mniejszy od rysia euroazjatyckiego. Futro letnie rudobrązowe, zimą szare lub szarobrązowe. Cętki na brzuchu i wewnętrznej stronie łap. Ogon krótki, tylne nogi wyraźnie dłuższe, co jest prawdopodobnie przystosowaniem do poruszania się w wysokim śniegu. Kończyny silnie owłosione, mają dużą powierzchnię w stosunku do niewielkiej masy ciała. Uszy zakończone charakterystycznym pędzelkiem, koniec ogona ciemny.
Żywią się przede wszystkim zającami amerykańskimi (Lepus americanus), a stopień uzależnienia tych drapieżników od tych właśnie ofiar jest na tyle duży, że 10-letni cykl liczebności zająca amerykańskiego decyduje o wielu aspektach życia rysia.

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Ryś rudy

Ryś rudy (Lynx rufus) to drapieżny ssak z rodziny kotowatych. Występuje w Ameryce Północnej, na większości terenów kontynentalnych Stanów Zjednoczonych od południowej Kanady do północnego i środkowego Meksyku. Żyje na terenach zalesionych, a także na półpustyniach, terenach zurbanizowanych i bagnistych. Występuje na większości swego pierwotnego zasięgu występowania. Z szarobrązowym futrem, bokobrodami i czarnymi pędzelkami, ryś rudy jest podobny do innych przedstawicieli rodzaju Lynx. Jest mniejszy od rysia kanadyjskiego i dwa razy większy od kota domowego. Posiada charakterystyczną czarną kratę na przednich łapach oraz krótki ogon z czarnymi, poprzecznymi pręgami. Wyróżnia się dwanaście podgatunków rysia rudego.

Najchętniej poluje na króliki i zające, ale żywi się różnymi zwierzętami – od owadów i małych gryzoni, po jelenie i antylopy widłorogie. Wybór ofiary zależy od lokalizacji, środowiska, pory roku i liczebności zwierząt. Jak większość kotowatych ryś rudy jest zwierzęciem terytorialnym i samotnikiem, choć areały osobników mogą częściowo się pokrywać. Do znakowania terenu używa kilku metod: zostawia ślady pazurów na drzewach, znakuje teren kałem lub moczem. Rysie rude rozmnażają się w zimie i na wiosnę, ciąża trwa dwa miesiące.

Choć ryś rudy jest obiektem polowań ludzi, zarówno dla sportu, jak i dla futra, stan jego populacji jest uznawany za dobry. W mitologii rdzennych Amerykanów i w folklorze europejskich osadników występuje jako nieuchwytny drapieżnik.