Obrazy o tematyce biblijnej

Ekspozycja dzieł sztuki i pamiątek narodowych oraz pracownie konserwatorskie

Re: Obrazy o tematyce biblijnej

Postprzez ks. Otto Kent » 07 lip 2011, 07:44

Boże Narodzenie

Hans Baldung Grieg, olej na desce, 1520, Stara Pinakoteka, Monachium

Zimne światło księżyca oblewa ponure ruiny straszące brakiem dachu i popękanym tynkiem na ścianach. Gdyby przyglądać się tylko górnej części obrazu, sprawiałby on bardzo przygnębiające wrażenie. Rozpadający się budynek nie przypomina w niczym przytulnej, drewnianej stajenki znanej z popularnych bożonarodzeniowych obrazków. To ceglano-kamienna budowla podparta ogromnymi filarami, tworzącymi wysokie arkady. Symbolizuje ona stary porządek, który rozpada się w gruzy z chwilą przyjścia na świat Zbawiciela. Teraz nic już nie będzie takie samo jak dawniej.

Księżyc, mimo nocnej pory, nie jest jedynym źródłem światła na tym obrazie. Blask bijący od narodzonego właśnie Dzieciątka wprowadza zupełnie inny nastrój w dolnej części dzieła. Nadnaturalne światło rozjaśnia spoglądające na Jezusa z czułością twarze Matki Bożej i św. Józefa, krzątające się wokół Jezusa małe aniołki, a także przybierające „modlitewne” pozy dwa tradycyjnie obecne w betlejemskiej stajence zwierzęta – wołu i osła. Dzięki temu wszystko, co otacza Świętą Rodzinę, wprowadza nas w radosny, sielankowy klimat.

Jeśli dobrze się przyjrzymy drugiemu planowi tej kompozycji, dostrzeżemy jeszcze jedno źródło światła, również bardzo ważne dla zrozumienia wymowy dzieła. Nad głową Maryi znajduje się duży, przesklepiony otwór drzwiowy. Widzimy w nim scenę dziejącą się w tym samym czasie, ale w innym miejscu. Otoczony świetlistym kołem anioł zbliża się do pasterza pilnującego stada owiec. Pasterz zasłania oczy przed oślepiającym blaskiem. Anioł ogłasza mu Dobrą Nowinę. W ten sposób ludzie dowiadują się o narodzinach Syna Bożego. Wkrótce pastuszkowie przyjdą do stajenki oddać pokłon Jezusowi.

Obrazek



 

Re: Obrazy o tematyce biblijnej

Postprzez ks. Otto Kent » 08 lip 2011, 08:08

Boże Narodzenie

Geertgen Tot Sint Jans, olej na desce, 1484–1490 National Gallery, Londyn

Brygida Szwedzka, żyjąca w XIV wieku święta, miała prywatne objawienie. Ujrzała Matkę Bożą adorującą swego narodzonego przed chwilą Syna. Od Nowonarodzo- nego bił tak niewyobrażalny blask, że nawet słońce nie mogłoby się z nim równać. Blask świecy, którą trzymał w ręce św. Józef, stał się zupełnie niewidoczny.

Obraz Geertgena jest ilustracją tej wizji. Św. Józef ze świecą stoi po prawej stronie, za plecami Matki Bożej. Po lewej stronie kompozycję zamykają anioły oraz wół i osioł, zaglądające do żłóbka. Na twarzach Maryi i aniołów odbija się Boży blask.

Dzieło holenderskiego artysty przedstawia jednak także inną wizję. Na drugim planie widoczny jest rozświetlony nadnaturalnym blaskiem anioł, zwiastujący pasterzom narodzenie Mesjasza. Poniżej widać niewielkie, ciemne sylwetki pasterzy zasłaniających oczy. Już wkrótce podążą do stajenki.

Jednocześnie obraz jest wizją artystyczną nowego spojrzenia na świętość i dostojeństwo.

Średniowieczne obrazy przedstawiające Świętą Rodzinę kapały złotem. Święte osoby przedstawiano w drogich strojach. Ich głowy albo nawet całe sylwetki malarze otaczali aureolami. Obraz Geertgena też powstał w średniowieczu, ale próżno byłoby szukać na nim atrybutów bogactwa. Najświętsza Maryja Panna i święty Józef noszą ubogie szaty, a Dzieciątko jest zupełnie nagie. Artysta postanowił też zrezygnować z malowania aureoli.

Ta wizja odpowiadała nowej pobożności, kształtującej się u progu odrodzenia. Obraz na pewno się podobał. Uczeni podejrzewają, że pierwotnie był częścią jakiegoś poliptyku ołtarzowego, który ktoś rozmontował, by zabrać to urocze dzieło do swojego domu.

Obrazek



 

Re: Obrazy o tematyce biblijnej

Postprzez ks. Otto Kent » 09 lip 2011, 07:46

Boże Narodzenie

Petrus Chrystus, olej na desce, ok. 1445, Narodowa Galeria Sztuki, Waszyngton

Wejście do betlejemskiej stajenki prowadzi przez wspaniały, marmurowy, rzeźbiony portal? Nie, przecież widać wyraźnie, że stajenka ma dziurawe ściany i dach. To raczej my, widzowie, patrzymy na narodzenie Pana przez portal naszego świata. Świata, w którym od początku istnienia ludzkości rządzi grzech. Informują o tym rzeźby wymalowane przez artystę na tym fikcyjnym portalu. Warto się im przyjrzeć.

Z obu stron stoją Adam i Ewa, co przypomina nam o grzechu pierworodnym. Ewa nawet trzyma w ręce jabłko. Nad pierwszymi rodzicami na łuku widzimy sceny wygnania z raju i ich późniejszego życia, naznaczonego cierpieniem i pracą. Jest także scena zamordowania Abla przez Kaina. Nawet malowane płaskorzeźby w górnych narożnikach, wydawałoby się czysto dekoracyjne, mają znaczenie symbolicznie. Dwaj wojownicy rwący się do walki przypominają o tym, że to grzech zwrócił ludzi przeciwko sobie.

Tymczasem w środku znajdujemy zapowiedź odkupienia. Właśnie narodził się Jezus. Leży nagi na rąbku sukni swej Matki. Adorują Go Maryja, Józef i aniołowie. Józef wyraźnie pokazuje, że mamy do czynienia ze świętym miejscem. Zdjął z głowy kapelusz, a z nóg zrzucił chodaki. Widzimy je namalowane przed jego lekko pochyloną sylwetką.

I jest na tym obrazie jeszcze jeden świat, świat spokojnej niderlandzkiej wsi. Chłopi rozmawiający ze sobą, opierający się o mur stajenki, patrzą do jej wnętrza, nie rozumiejąc, że stało się coś ważnego, niezwykłego. Jeszcze nie pojęli tego, co już wiemy my, spoglądający na narodzenie Zbawiciela przez portal przypominający nam o grzechach ludzkości.

Obrazek



 

Re: Obrazy o tematyce biblijnej

Postprzez ks. Otto Kent » 11 lip 2011, 07:44

Boże Narodzenie

Federico Barocci, olej na płótnie, 1597, Muzeum Prado, Madryt

Pasterze nieśmiało uchylają drzwi stajenki. Święty Józef pokazuje im Jezusa. Jest noc, ale Dzieciątko i Jego Matkę oświetla mocne, nadnaturalne światło. W XVI i XVII wieku powstało wiele takich obrazów: nastrojowych, przeznaczonych do zacisza domowych apartamentów. Historia płótna Barocciego pokazuje, jak ważne były te dzieła dla żyjących w tamtych czasach ludzi.

Obraz kupił od malarza z Urbino książę jego rodzinnego miasta, Francesco Maria Della Rovere. W 1604 r. Małgorzata Austriacka, żona króla Hiszpanii Filipa III, poprosiła księcia o podobne dzieło, tak bardzo była nim zachwycona. Artysta żądał jednak kilku miesięcy na realizację zamówienia, a królowa pragnęła mieć obraz jak najszybciej.

Arystokrata zdecydował się podarować jej obraz ze swojej kolekcji. Wdzięczna Małgorzata Austriacka zapewniła księcia Urbino, że zawsze będzie go wspierać. A księciu tak trudno było rozstać się z tym obrazem, że zamówił jego wierną kopię u ucznia Barocciego, Alessandro Vitali.

Obrazek



 

Re: Obrazy o tematyce biblijnej

Postprzez ks. Otto Kent » 11 lip 2011, 07:45

Boże Narodzenie

Hans Memling, olej na desce, 1475–1500, Kolekcja prywatna

Maryja wyciąga ręce do leżącego na ziemi, bezbronnego Dzieciątka. W matczynym odruchu miłości chce wziąć Je w ramiona. Równie ważny gest, choć tylko symboliczny, wykonuje na obrazie Hansa Memlinga św. Józef.

Dłonią lewej ręki osłania wątły płomyk świecy. Obawia się, by nie zdmuchnął go wiatr. Taką samą opieką będzie chciał otoczyć powierzonego jego trosce Syna Bożego.

Te dwa proste gesty są najlepszą charakterystyką uczuć, jakie panowały w Świętej Rodzinie nie tylko tuż po narodzeniu Jezusa, ale także w następnych latach.

Miłość Maryi, która zawsze będzie chciała pomóc swemu dziecku, oraz poczucie odpowiedzialności Józefa, który zawsze będzie chciał Je ochraniać przed niebezpieczeństwem.

Ale Jezus ma także inną opiekę, przysłaną wprost z nieba przez Boga Ojca. Trzej aniołowie modlą się, otaczając Dzieciątko.

Obrazek



 

Re: Obrazy o tematyce biblijnej

Postprzez ks. Otto Kent » 12 lip 2011, 16:46

Boże Narodzenie

Martin Schongauer, olej na desce, ok. 1480, Państwowe Muzeum, Berlin

Maleńkiego Jezusa adorują zarówno Maryja z Józefem, jak i tłoczący się z prawej strony pasterze. Maryja, świadoma, że jej Syn jest Bogiem, klęczy przed Nim, pobożnie składając ręce. Święty Józef skromnie stoi z tyłu.

Chrystus urodził się w stajni, w chłodzie i niedostatku, bo w Betlejem dla Świętej Rodziny zabrakło miejsca w gospodzie. Mimo to próżno szukać obrazów, które pokazywałyby przede wszystkim nędzę i skłaniały do litowania się nad losem Dzieciątka i Jego Matki. Malarskie przedstawienia Bożego Narodzenia prawie zawsze są „słodkie”, sielankowe i utrzymane w pogodnym nastroju.

Pamiętajmy, że uboga, rozsypująca się stajenka, w której narodził się Zbawiciel, ma swoje symboliczne znaczenie. Jezus przyszedł na świat pogrążony w ideowym i duchowym kryzysie. Pozbawiona ścian stajenka jest właśnie obrazem tego świata. Chrześcijaństwo, które stworzył Chrystus, symbolizuje natomiast majaczące daleko w tle miasto, w którym wyróżnia się kościelna wieża.

Obrazek



 

Re: Obrazy o tematyce biblijnej

Postprzez ks. Otto Kent » 13 lip 2011, 08:16

Boże Narodzenie z Izajaszem i Ezechielem

Duccio di Buoninsegna, tempera na desce, 1308–1311 National Gallery of Art Waszyngton

Środkowa scena tego tryptyku pokazuje narodzenie Jezusa. W symbolicznie namalowanej stajence leży Dzieciątko ze swą Matką. Na bocznych skrzydłach widzimy natomiast dwóch proroków: Izajasza (z lewej) i Ezechiela. Obaj zapowiadali przyjście Mesjasza na świat. W ten sposób Duccio di Buoninsegna w jednej kompozycji połączył Stary i Nowy Testament.

Żeby nie było żadnych wątpliwości, o kogo chodzi artyście, obaj prorocy trzymają w rękach zwoje z cytatami ze swoich proroctw, dziś już trudne do odczytania z powodu częściowego zniszczenia malowidła. Słowa z Księgi Izajasza: „Oto Panna pocznie i porodzi Syna, i nazwie Go imieniem Emmanuel” (Iz 7,14) prezentuje Izajasz. Na zwoju podtrzymywanym przez Ezechiela czytamy natomiast: „Widziałem drzwi w domu Pana, które były zamknięte i żaden człowiek nie przechodził przez nie. Tylko Pan sam wchodził i przechodził przez nie”.

Stajenka z Maryją i Jezusem otoczona jest różnymi osobami. U góry, zarówno z prawej, jak i z lewej strony, nachylają się w jej kierunku aniołowie. Jeden z nich, z prawej strony, trzyma kartkę z cytatem z Ewangelii według św. Łukasza: „Oto zwiastuję wam radość wielką…” (Łk 2,10). Na dole, najbliżej Matki Bożej, widzimy św. Józefa, na prawo dwie niewiasty kąpiące Dzieciątko, a jeszcze dalej pasterzy. Cała kompozycja ma złote tło, symbolizujące świętość.

Obrazek



 

Re: Obrazy o tematyce biblijnej

Postprzez ks. Otto Kent » 14 lip 2011, 07:54

Pokłon Trzech Króli

Diego Rodríguez de Silva y Velázquez, olej na płótnie, 1619, Muzeum Prado, Madryt

Ten obraz jest jak rodzinny portret. Nie tylko dlatego, że wbrew tradycji przedstawiania licznych orszaków Mędrców ze Wschodu, Velázquez ograniczył się do namalowania zaledwie jednego towarzyszącego im pazia. Ważniejszy jest nastrój tej sceny, pełen rodzinnego ciepła. Artysta ułatwił sobie zadanie... portretując własną rodzinę.

Jako Matkę Bożą namalował swoją żonę Juanę Pacheco. Do postaci Dzieciątka pozowała mała córeczka artysty – Francisca. Klęczący na pierwszym planie król Kacper ma twarz samego Velázqueza. Za jego plecami widzimy – jako króla Melchiora z siwą brodą – Francisco Pacheco, teścia, a zarazem właściciela warsztatu malarskiego, w którym terminował 20-letni podówczas Diego Velázquez.

Królowie trzymają w rękach srebrne naczynia z darami: mirrą, kadzidłem i złotem. Jezus otrzymał mirrę jako człowiek, kadzidło jako Bóg i złoto jako król. Mirra to gorzka, pachnąca żywica, używana w starożytności jako balsam, którym namaszczano ciała zmarłych. Dodawana do wina wzmacniała je, działając jak narkotyk. Taki napój podawano skazańcom przed egzekucją. Dlatego mirra to zapowiedź męki Pana i Jego pogrzebu. Złoto z kolei, jako dar najgodniejszy, królewski, oznaczało godność Jezusa jako króla. Wreszcie kadzidło, używane w świątyniach podczas składania ofiar Bogu, było symbolem modlitwy. Dlatego kadzidło oznaczało, że Jezus jest Bogiem.

W prawym dolnym rogu obrazu Velázquez umieścił cierniowy krzak jako zapowiedź męki Jezusa. Wybrał ten symbol nieprzypadkowo. Obraz był przeznaczony dla jezuickiego kolegium San Luis w Sewilli. Patron kolegium – San Luis, czyli żyjący w XIII w. król Francji Ludwik IX Święty, zasłynął m.in. tym, że w 1238 roku kupił od cesarza Bizancjum cenną relikwię – koronę cierniową, uważaną za tę, którą żołdacy nałożyli Jezusowi.

Obrazek



 

Re: Obrazy o tematyce biblijnej

Postprzez ks. Otto Kent » 15 lip 2011, 08:28

Pokłon Trzech Króli

Hans Memling, Pokłon Trzech Króli, olej na desce, ok. 1470, Muzeum Prado, Madryt

Obecnie prawie zawsze jeden z Trzech Króli jest przedstawiany jako Murzyn, ale jeszcze pod koniec średniowiecza tak nie było. W XV wieku w Europie stały się jednak głośne odkrycia Portugalczyków: w latach 1446–1448 dotarli oni do Przylądka Zielonego. Zetknęli się tam z ludźmi o skórze czarnej. Memling postanowił jednego z króli uczynić Murzynem, by dobitnie zaznaczyć, że cały świat oddawał hołd Jezusowi. Od tego czasu czarny król stał się częścią tradycji.

Nie zajmuje on jednak centralnej pozycji w obrazie. Obok Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem i św. Józefa (stoi po lewej ręce Matki Bożej, nieco z tyłu), najważniejsi są dwaj biali królowie. Artysta sportretował w ich osobach dwóch władców Burgundii, których był poddanym. Karol Śmiały, przedstawiony z lewej strony, to książę Burgundii w chwili powstawania dzieła. Filip Dobry, składający pokłon najbliżej Dzieciątka, to poprzednik Karola.

Sportretowanie władców Burgundii nie oznaczało, że dzieło powstało na ich zamówienie. Memling miał wiele powodów, żeby okazać wdzięczność panującym. Choć był człowiekiem obcego (niemieckiego) pochodzenia, zdobył we flandryjskim mieście Brugia bardzo znaczącą pozycję, był tam jednym z najbogatszych ludzi. Drobna przyjemność uczyniona książętom mogła zaowocować w przyszłości.
Dzieło powstało na zamówienie kogo innego. Fundatora znajdziemy z lewej strony obrazu. To odziany na czarno mężczyzna, opierający się o mur stajenki. Widać tylko jego głowę i dłoń. Niestety, nie znamy jego imienia. Dzieło zostało przez niego ofiarowane Szpitalowi św. Jana w Brugii.

Obrazek



 

Re: Obrazy o tematyce biblijnej

Postprzez ks. Otto Kent » 16 lip 2011, 06:13

Pokłon Trzech Króli

Hieronymus Bosch, "Pokłon Trzech Króli", 1495-1500, tryptyk, olej na desce, 138 x 72 cm (część centralna) i 138 x 34 cm (każde ze skrzydeł), Muzeum Prado (Madryt)

Autor: Jeroen (Hieronymus) van Aeken Bosch Anthoniszoon, malarz holenderski, ur. ok. 1450 w s'Hertogenbosch koło Antwerpii w Brabancji, zm. 1516 w s'Hertogenbosch

Średniowieczny surrealista

Hieronymus Bosch był jednym z najbardziej oryginalnych malarzy europejskich wszechczasów. Choć tworzył u schyłku średniowiecza, często nazywany jest surrealistą. Ceniony za oszałamiającą wyobraźnię. Jego najsłynniejsze obrazy to apokaliptyczne i halucynacyjne sceny pełne zawiłej symboliki, niezwykle trudne do interpretacji. Dzieła Boscha są jakby moralizatorsko-dydaktycznymi kazaniami i mają często satyryczny wydźwięk.
Trudność odczytania treści jego obrazów sprawiła, że wiązano niegdyś Boscha z tajnymi heretyckimi sektami czy okultyzmem. Posądzano go też o malowanie pod wpływem narkotyków. Mimo licznych, sprzecznych interpretacji w jego malarstwie nadal jest wiele tajemnic. Ceniony przez współczesnych (obrazy Boscha zbierał m.in. król hiszpański Filip II), potem niezrozumiały i krytykowany jako zacofany i prymitywny dziwak, w XX w. uznany za geniusza.

Fundatorzy w bocznych skrzydłach

"Pokłon Trzech Króli" to tryptyk ołtarzowy namalowany dla kaplicy Bractwa Najświętszej Marii Panny w katedrze w s’Hertogenbosch. Z zewnątrz skrzydła tryptyku pokryte są innymi malowidłami (m.in. Ecce Homo, a także Ukrzyżowanie i inne sceny Pasji).
Pokłon Trzech Króli artysta namalował w środkowej części tryptyku. W obu bocznych skrzydłach umieścił natomiast klęczące postacie fundatorów dzieła. Za nimi stoją święci patroni donatorów: św. Agnieszka i św. Piotr. Za patronami artysta umieścił herby fundatorów (nad jednym z nich znajduje się nawet herbowa dewiza: "Een voer al" (Jeden za wszystkich).
Na podstawie herbów i dewizy uczeni ustalili, że fundatorzy pochodzili z rodzin Bronkhorst y Bosschuyse.
W XV w. portretowanie donatorów na obrazach było bardzo rozpowszechnione. Bosch wycofał ich do bocznych skrzydeł, by nie zakłócali kompozycji, ale ujednolicając pejzaż w tle wszystkich części tryptyku sprawił, że donatorzy zdają się uczestniczyć w składaniu pokłonu Dzieciątku.

Portret Antychrysta?

"Pokłon Trzech Króli" jest jednym z łatwiejszych dzieł Boscha. Główna scena została przedstawiona zgodnie z zapisem Ewangelii wg św. Mateusza. Królowie składają Jezusowi dary: mirrę, kadzidło i złoto. Mimo to w scenie znaleźć można trudne do interpretacji symbole.
Uczeni znając skłonność Boscha do skomplikowanej symboliki zastanawiali się dlaczego leżący u stóp Matki Bożej złoty dar przedstawia scenę Ofiary Izaaka (scena ta uważana była czasem za zapowiedź ofiary Chrystusa), co oznacza niewielki smok otaczający kadzielnicę trzymaną przez czarnoskórego króla i czemu na pelerynie monarchy z brodą rozpoznać można postacie królowej Saby i króla Salomona.
Być może nie są to symbole tylko zwykła dekoracja. Z pewnością nie można powiedzieć jednak tego samego o dziwnej, półnagiej osobie z długą brodą i w dziwnym nakryciu głowy, stojącej w drzwiach stajenki. Za tą osobą widać zarysy demonicznych, złowrogich twarzy innych postaci.
Część uczonych uważa, że jest to portret Antychrysta. Inni twierdzą, że postać symbolizuje króla Heroda. Kolejni skłaniają się ku powiązaniu tej osoby z Balakiem, królem Moabu, który w Księdze Liczb namawiał proroka Balaama do potępienia Izraela. Skłonił też lud Izraela do oddawania czci bożkowi Baalowi i do nierządu. Miałaby o tym świadczyć rana osłonięta opatrunkiem na nodze tej osoby. Takie rany typowe były dla ludzi chorych na syfilis.

Groteskowi pasterze

Spokój i powaga głównej sceny w typowy dla Boscha sposób kontrastuje z groteskowym zachowaniem pasterzy z prawej strony środkowej części tryptyku. Jeden z nich wszedł nawet na dach stajenki, by lepiej widzieć co się dzieje. Inni wdrapują się na drzewo lub zaglądają przez dziury w ścianach. W tle natomiast dwa oddziały wojska szykują się do bitwy...

Obrazek



 

Poprzednia stronaNastępna strona

kuchnie na wymiar kalwaria zebrzydowska

Powrót do Muzeum Narodowe

Kto przegląda forum

Użytkownicy przeglądający ten dział: Brak zidentyfikowanych użytkowników i 2 gości