Ptaszarnia - Ogród Ornitologiczny

[Henryk Horoch]

Szczygieł Carduelis carduelis
Mały ptak z rodziny łuszczaków. Zamieszkuje Europę i Azję. W Polsce średnio liczny ptak lęgowy na całym niżu. Regularnie zimuje w kraju. Szczygły należą do najładniej i najjaskrawiej upierzonych europejskich ptaków. Obie płci są podobnej wielkości. Najbardziej charakterystyczną cechą jest karminowoczerwona "twarz" (maska), kontrastująca z czarnym wierzchem głowy i pręgą za uszami (zausznicami) oraz z białymi policzkami. Upierzenie na grzbiecie kasztanowobrązowe, boki głowy (policzki), podgardle, pierś biała z niewyraźną brązową przepaską, brzuch i kuper białe. Rozwidlony ogon czarny, skrzydła również czarne z szeroką żółtą pręgą. Szczygły mają żółtobiałe dzioby, ciemniejsze na końcach. Tęczówki oczu, podobnie jak nogi, są brązowe. Młode ptaki brązowoszare z ciemniejszymi, nieregularnymi podłużnymi prążkami, jedynie skrzydła podobnie jak u dorosłych czarne z żółtym pasem. Nie występuje też u nich charakterystyczny rysunek na głowie, choć widać już kombinację żółto-czarno-białej barwy na skrzydłach. Pod względem rozmiaru jest mniejszy od wróbla i ma rozwidlony ogon.
Różnica między płciami w ubarwieniu jest trudna do zauważenia w terenie. U samca czerwona maska nad okiem dotyka i czasami przekracza oko pod skrzydłem czarne ubarwienie. U samicy maska kończy się w połowie głowy i jest koloru ciemnopomarańczowego, głowa jest bardziej okrągła niż u samca, a pod skrzydłem kolor jest brunatny do szaro-zielonego. Pewne określenie płci zapewnia jednak obserwacja ptaka trzymanego w ręku.

[Henryk Horoch]

Wróbel zwyczajny Passer domesticus
Gatunek małego ptaka osiadłego z rodziny wróbli, zamieszkującego Europę i Azję. W Polsce obecnie bardzo liczny ptak lęgowy, jednak jeszcze w czasach króla Augusta Mocnego wróbla w naszym kraju nie obserwowano. Wróbel to ptak krępy, o stosunkowo dużej głowie i mocnym dziobie. U samca wierzch ciała brązowy z ciemniejszymi paskami, spód szary. Policzki szare, oddzielone brązową pręgą od szarego wierzchu głowy. Na podgardlu czarny śliniak. Na policzku, w odróżnieniu od mazurka, brak czarnej plamki, a na skrzydle tylko jedna biała pręga. Dziób w okresie lęgowym czarny, a poza nim szary. Nogi brązowe lub różowe. Samice o szarobrązowym upierzeniu, na grzbiecie paskowanym, bez wyraźnych cech charakterystycznych. Nad okiem nie zawsze wyraźna jaśniejsza brew. Nogi różowe, dziób szary. Młode podobne do samic. Występujący na Półwyspie Apenińskim podgatunek P. domesticus italiae różni się od podgatunku nominatywnego P. domesticus domesticus jednolicie brązowym wierzchem głowy i karkiem oraz białymi policzkami.

[Henryk Horoch]

Ślepowron Nycticorax nycticorax
Gatunek dużego ptaka brodzącego z rodziny czaplowatych (Ardeidae), zamieszkującego wszystkie kontynenty prócz Australii. Ślepowron ma krępą sylwetkę. Głowa, szyja i spód ma białe, na głowie czarna czapeczka. Czarny również grzbiet, a skrzydła, pokrywa nadogonowa i ogon szare. W okresie godowym z głowy wyrastają dwa długie białe pióra ozdobne. Pełną gracji sylwetkę uzupełnia czerwona tęczówka. Samica i samiec wyglądają podobnie, ich upierzenie spoczynkowe różni się brakiem piór ozdobnych. W locie widać jego zaokrąglone, szerokie skrzydła oraz skurczoną szyję. Lata cicho podobnie jak sowa. Zarówno w powietrzu, jak i w spoczynku często wydaje dźwięk "kuak". Żywi się zwierzętami wodnymi - rybami, płazami i różnymi owadami; prowadzi nocny tryb życia - poluje głównie rano i wieczorem. Odlatują wtedy na żerowiska oddalone o parę kilometrów od gniazda, na płytkich stawach i rzekach.

[Henryk Horoch]

Kormoran czarny Phalacrocorax carbo
Gatunek dużego ptaka wodnego. Ten gatunek ma brak dymorfizmu płciowego w upierzeniu, jednak samce są większe od samic. Czarny z metalicznym połyskiem, w szacie godowej policzki białe, na głowie delikatny czub i biała plama na udzie (brak jej w upierzeniu spoczynkowym). Skóra wokół dzioba jest żółta i naga, przedłuża się w postaci białej plamy na podgardle. W szacie spoczynkowej tracą wszystkie białe plamy. Wiek można rozpoznać po źrenicy oka – u ptaka dorosłego jest szmaragdowozielona, u młodego brązowa. Gdy pływa na wodzie zanurza głęboko ciało, a głowę i szyję zadziera wysoko do góry. Upierzenie przemaka i po wyjściu na ląd kormorany muszą długo suszyć pióra. Przyjmują wtedy charakterystyczną pozycję z częściowo rozpostartymi skrzydłami. W locie sylwetka kormorana przypomina krzyż od wyciągniętej szyi i ogona. Głos jest przenikliwym krakaniem. Drugi europejski gatunek kormorana - kormoran czubaty jest całkowicie czarny, a w szacie godowej ma krótki czubek skierowany ku przodowi, co odróżnia go od kormorana czarnego.
Pożywienie kormorana stanowią ryby, które zdobywa nurkując. Kormorany uznawane są za bardzo żarłoczne, ale przeciętnie zjadają 400–500 g ryb dziennie, co przy ich masie ciała jest o ok. 40% mniejszą porcją niż u innych rybożernych ptaków wodnych (np. głuptaków, alk czy perkozów). Tłumaczy się to sprawnością kormoranów jako podwodnych drapieżników, które dzięki namakającym wodą piórom, są w stanie szybko zaspokajać swoje potrzeby pokarmowe, większą część dnia spędzając nieruchomo i odpoczywając[8]. Kormorany preferują żerowanie przy dnie zbiornikow z przezroczystą wodą, ale potrafią doskonale adaptować się do różnych typów wód. Przykładowo, polowanie na ryby w zeutrofizowanych zbiornikach bywa gromadne – część kormoranów wypędza ryby ku powierzchni lub na płycizny, gdzie dociera światło słoneczne i stają się łatwym łupem pozostałych ptaków w stadzie.

[Henryk Horoch]

Pelikan kędzierzawy Pelecanus crispus
Gatunek dużego, wędrownego ptaka wodnego. Występuje wyspowo, głównie w południowo-zachodniej Azji, poza tym w Europie: w deltach Wołgi i Dunaju, być może pojedyncze stanowiska są na Bałkanach. Zimuje w południowej Azji. W Polsce pojawia się wyjątkowo.
Upierzenie ciała ma białe z szaroniebieskim nalotem, srebrne pokrywy skrzydeł. Lotki pierwszorzędowe czarne, drugorzędowe szare. Linia upierzenia na czole prosta. Na głowie i szyi nastroszony czub. Dziób długi i potężny, żółty. W szacie godowej worek skórny pod żuchwą jest pomarańczowo-czerwony, w spoczynkowej – różowy. Nogi szaroniebieskie, żółta plama na piersi. Młode białe. Pożywienie stanowią niemal wyłącznie ryby.

[Henryk Horoch]

Żuraw szary Grus grus
Gatunek dużego ptaka zamieszkującego północną i środkową część Europy i Azji. W Polsce nieliczny lub bardzo nieliczny ptak lęgowy. Sylwetka żurawia jest wysmukła, wyprostowana. Żuraw jest większy od bociana i łatwo od niego odróżnialny po długich, zwisających w kształcie pióropusza ozdobnych piórach na ogonie i grzbiecie. Są to wydłużone, pokarbowane lotki III rzędu. W upierzeniu godowym żuraw ma popielate upierzenie, końcówki skrzydeł czarne. Górna część głowy koloru karminowego, boki białe, czoło i przód długiej szyi czarne. Latem często wierzch ciała robi się brązowawy od wcieranego szlamu lub żelazistej wody torfowisk. Młode są brunatne bez plam na głowie i ozdobnych piór. Żurawie są wszystkożerne, ale dominuje pokarm roślinny, w tym nasiona, uzupełniany gryzoniami, owadami, robakami i mięczakami. Terytorium żerowania jest bardzo rozległe i na obszarach rolniczych może dochodzić do 120 ha.

[Henryk Horoch]

Brodziec piegowaty Tringa melanoleuca
Gatunek średniego ptaka wędrowny z rodziny bekasowatych. Zamieszkuje Amerykę Północną między Nową Szkocją i Zatoką Hudsona, a Alaską i Oregonem. W Europie, w tym i w Polsce pojawiają się pojedyncze osobniki. W upierzeniu godowym wierzch ciała brązowy z ciemnymi i jasnymi plamami. Spód ciała jasny. Głowa, szyja i pierś czarno nakrapiane. Dziób czarny. Na bokach i brzuchu czarne prążki. Nad okiem wyraźna jasna brew. Nogi żółte. W szacie spoczynkowej spód ciała blady z brązowymi plamkami. Wierzch szarobrązowy z jasnymi cętkami. Pożywieniem tych ptaków są bezkręgowce i drobne kręgowce.

[Henryk Horoch]

Cyraneczka Anas crecca
Gatunek średniego, wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych. Zamieszkuje całą Europę aż po Ural oraz pas klimatu umiarkowanego w Azji. Zimuje w południowo-zachodniej Europie i wybrzeżach Wielkiej Brytanii, Afryce i Azji Południowej. Cyraneczka to najmniejsza kaczka pływająca Europy. Samiec w szacie godowej ma kasztanowatą głowę i górną część szyi. Bok głowy z zielonoczarnym pasem z połyskiem, od koloru kasztanowego oddziela tę plamę zółto-biała otoczka, które następnie łączy się u nasady dzioba. Pierś kremowa z ciemnymi cętkami. Grzbiet i boki sinoszare z drobnym poprzecznym prążkowaniem. Tył grzbietu szarobrązowy. Na skrzydle lusterko w kolorze zielonkawej plamy na głowie, u obu płci. Samica z wierzchu brązowa z ciemnym centkowanym deseniem. Spód biały. Podobnie wyglądają młodociane i samiec w okresie spoczynkowym.
Spotkać ją można w stadach mieszanych z innymi kaczkami, ale trzyma się wtedy w osobnych grupkach. Wyróżnia się tym, że rzadko wyciąga szyję i jest mniejsza od reszty. Kaczor odzywa się wysokim "krek", a kaczka szybko powtarzającym się "ke ke ke". Pożywienie cyraneczki to : wiosną i latem pokarm zwierzęcy, jesienią i zimą - roślinny. Pożywienia szukają w wodzie, w płytkim mule i szlamie, przegrzebując dno.


Samiec


Samica

[Henryk Horoch]

Podgorzałka Aythya nyroca
Gatunek średniego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), zamieszkujący wyspowo pas od Europy. Samiec jest nieco większy od samicy. W szacie godowej samiec ma głowę, szyję i pierś kasztanowordzawe, na podbródku biała plama, oczy białe. Boki brązowoszare, a grzbiet ciemnobrązowy lub czarniawy. Brzuch i podogonie białe. Samica podobna do samca, lecz brak jej białej plamy na podbródku, a kolor głowy i szyi zlewa się z kolorem boków. Ma też brązowe oczy i bardziej matowe upierzenie. U obu płci białe lusterko, które w locie widoczne jest jako charakterystyczny biały pas. Tęczówka samca biała, a samicy brązowa. Środkowej i Wschodniej po zachodnią Mongolię. Pożywienie tej kaczki stanowią rośliny wodne z niewielką domieszką bezkręgowców. Pokarm zdobywa nurkując.

[Henryk Horoch]

Kamieniuszka Histrionicus histrionicus
Gatunek średniego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych, zamieszkujący Syberię na wschód od Bajkału, Aleuty, Alaskę, północną i środkową Kanadę, Grenlandię i Islandię. Sporadycznie zalatuje do Europy, w tym Polski. Samiec w szacie godowej ma głowę, szyję, pierś, brzuch i grzbiet, a także proksymalną część skrzydła ciemnogranatową, pokrywy ogonowe i ogon oraz części dystalne skrzydeł czarne, boki rdzawe. Między okiem a nasadą dzioba biała, czarno obwiedziona plama przechodząca nad okiem w poziomy rdzawy pas. Biała, okrągła, czarnoobwiedziona plama również w okolicy otworu słuchowego, podobna, sierpowata plama na szyi. Również białe, czarno obwiedzione są: obroża na szyi, dwa podłużne pasy na grzbiecie, parzysty, poprzeczny pas na piersi i dwa pasy na proksymalnej części skrzydła. Samica szarobrązowa z oliwkowym odcieniem, rozjaśnieniem na spodzie i białawymi plamami nad i pod okiem oraz w okolicy otworu słuchowego zewnętrznego. Samiec w upierzeniu spoczynkowym i młode podobne do samicy. Pożywienie kamieniuszki stanowią drobne zwierzęta wodne.