Miasta Inflant

[Aleksander Trzaska-Chojnacki]

DYNEBURG
dawniej pol. Dźwińsk lub Dźwinów, – miasto na terenie Inflant (teraz Łotwy) w południowo-wschodniej części kraju, nad Dźwiną. Jedno z największych miast Inflant



Herb miasta

Miasto lokowane w 1278 roku przez Ernesta de Rassburga z zakonu kawalerów mieczowych. Po sekularyzacji zakonu w 1559 roku znalazło w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, jako stolica Inflant Polskich, najpierw siedziba powiatu dyneburskiego a od 1667 województwa inflanckiego.



Fragment cytadeli

Po I rozbiorze włączony do Rosji, przemianowany na Dźwińsk (założono tu twierdzę dla wojsk rosyjskich). Podczas powstania kościuszkowskiego zajęty przez oddziały hetmana Michała Ogińskiego. Po uruchomieniu w drugiej połowie XIX w. linii kolejowych do Petersburga, Rygi, Warszawy, Orła i Szawli stał się ważnym węzłem komunikacyjnym. Na początku 1920 zdobyty przez oddziały polskie dowodzone przez gen. Rydza-Śmigłego w czasie operacji dyneburskiej. Większą część zajętego terytorium przekazano władzom niepodległej Łotwy. W obawie przed odcięciem przez Rosjan (ofensywa Tuchaczewskiego podczas wojny bolszewickiej) polska załoga cytadeli opuściła miasto w lipcu 1920.



Most na Dźwinie

Według stanu z 1 stycznia 2006 miasto liczyło 108 260 mieszkańców, w tym :
Rosjanie – 53,96% (58 414)
Łotysze – 17,3% (18 725)
Polacy – 14,9% (16 126)
Białorusini – 8,22% (8 897)
Ukraińcy – 2,23% (2 417)
Litwini – 0,96% (1 041)
Żydzi – 0,45% (492)
Estończycy – 0,03% (30)
inni – 1,96% (2 118)



Kościół Św. Piotra

Dyneburg nie należy do wielkich centrów turystycznych Łotwy i nie posiada starego miasta, które w ogromnej większości zostało zburzone pod budowę twierdzy. Najstarsze budowle w mieście to właśnie XIX-wieczna twierdza rosyjska, na której budowę wykorzystano materiały ze zburzonych kamienic starówki. Najbardziej reprezentacyjną ulicą miasta jest ulica Ryska biegnąca od dworca kolejowego w kierunku rzeki. Przy niej znajdują się kamienice z XIX i początków XX, kościół św. Piotra z 1848, szereg restauracji, hoteli (w tym najwiekszy hotel "Latgola"), banków i najdroższych sklepów.



Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny

Warto zobaczyć tu również obiekty sakralne wielu wyznań, w tym synagogę z 1850 roku oraz największą z nich - prawosławny sobór św. św. Borysa i Gleba. Znajduje się tu także teatr i ogród zoologiczny, oraz parę ciekawych budynków reprezentujących styl secesyjny z przełomu XIX i XX.



Sobór św. św. Borysa i Gleba

Przy drodze wylotowej z miasta znajduje się polski cmentarz katolicki.

[Aleksander Trzaska-Chojnacki]

RYGA



Herb Rygi

miasto położone nad rzeką Dźwiną w pobliżu jej ujścia do Bałtyku w Zatoce Ryskiej.



Fragment murów miejskich

Już w X wieku istniała rozwinięta osada plemienia Liwów u ujścia Dźwiny. Obecne miasto zostało założone w 1201 roku przez biskupa Alberta von Buxhövden i szybko stało się, jako jeden z członków Hanzy, ważnym ośrodkiem handlowym na wybrzeżu Bałtyku. W średniowieczu Ryga była jednym z najważniejszych portów bałtyckich. Od tego momentu zaczęły się w Rydze jak i całej Łotwie silne wpływy niemieckiej kultury, języka niemieckiego i niemieckie osadnictwo, a sytuacja ta trwała setki lat. Od 1255 roku Ryga była siedzibą katolickiej archidiecezji Prus, Inflant i Estonii, której podlegała m.in. diecezja chełmińska i diecezja warmińska.



Zamek

Ryga należała do państwa Zakonu Kawalerów Mieczowych. W dniu 28 listopada 1561 na mocy układu w Wilnie Ryga została włączona do Rzeczypospolitej. W dniu 5 marca 1562 roku na zamku w Rydze Kettler złożył hołd lenny Zygmuntowi II Augustowi, który w zastępstwie króla polskiego przyjął Mikołaj Radziwiłł Czarny. Po unii lubelskiej w 1569 roku Ryga znalazła się pod wspólnym panowaniem Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pod polską władzą zamek w Rydze znajdował się od 1565 roku, natomiast w roku następnym utworzono w Rydze kasztelanię.



Starówka

W 1566 roku nastąpiła sekularyzacja i w efekcie likwidacja arcybiskupstwa. Po pokonaniu Iwana Groźnego w 1580 roku uroczyście wjechał do miasta przez bramę Marschallpforte król Stefan Batory, który następnie w 1582 roku założył w nim kolegium jezuickie. W listopadzie 1582 roku Sejm Rzeczpospolitej zatwierdził nowy przywilej dla miasta Corpus Privilegiorum Stephaneum. Niedługo później miastem wstrząsnęły niepokoje religijne, których tłem był spór o kościół św. Jakuba pomiędzy katolikami i protestantami. W trakcie starć publicznie stracono w 1586 roku dwóch stronników króla polski wójta Testiusza i syndyka Wellinga. Nastroje uspokoiły się gdy pod mury miasta podeszły wojska wojewody wendeńskiego Jerzego Farensbacha i stracono dwóch przywódców gildii protestanckiej notariusza Gizego i ławnika Brynka.



Posąg Św. Jerzego przed Domem Czarnogłowych

W 1584 roku miasto zawarło specjalną konwencję ułatwiającą handel z Wielkim Księstwem Litewskim. Miasto po panowaniem polskim zaczęło się dynamicznie rozwijać czego dowodem był wzrost liczebności cechów rzemieślniczych z 8 do 24. W 1588 roku powstała w mieście pierwsza drukarnia wzorowana na drukarni hetmana Jana Zamoyskiego w Zamościu, a w 1589 roku miasto złożyło przysięgę wierności nowemu królowi Polski Zygmuntowi III Wazie. W 1601 roku sądy miejskie podporządkowano bezpośrednio najwyższym sądom królewskim w Warszawie. W 1603 roku król Zygmunt III zezwolił miastu na zatrzymywanie połowy otrzymywanych ceł.



Katedra

W czasie II wojny polsko-szwedzkiej w 1601 roku pod miastem wojska polskie rozbiły wojska szwedzkie, a w 1605 roku we wsi Kircholm 25 km od Rygi wojska Rzeczypospolitej pokonały przeważające siły szwedzkie.



Stary rynek w Rydze

W czasie IV wojny polsko-szwedzkiej król Szwecji Gustaw II Adolf obległ miasto 21 sierpnia 1621 roku. Rygi bronił garnizon liczący 900 polskich żołnierzy oraz 3 700 mieszczan z milicji miejskiej z artylerią. Po miesięcznym oblężeniu i odparciu trzech szturmów Ryga skapitulowała 25 września. Leżący niedaleko Dyjament (dziś dzielnica miasta), którego broniła tylko jedna kompania piechoty, poddał się 2 października. Ryga pozostała pod panowaniem Szwedów na mocy rozejmu w Altmarku z roku 1629. Panowanie szwedzkie nad Rygą potwierdził de iure dopiero Pokój w Oliwie w 1660 roku.



Secesyjna kamienica na Nowym Mieście

W 1710 roku miasto zdobyli Rosjanie, jednak niedaleka Łatgalia nadal do 1795 roku pozostała w rękach polskich. W trakcie I wojny światowej zdobyta przez Niemców 3 września 1917.W latach 1919–1940 stolica niepodległego państwa łotewskiego. 18 marca 1921 podpisano tu traktat pokojowy między Polską a Rosją.



Teatr Narodowy

W 1940 wcielona do ZSRR. W czerwcu 1940 roku miasto zostało zajęte przez Niemców. Ponownie Armia Czerwona wkroczyła do Rygi w październiku 1944 i ponownie wcielona ją do ZSRR.
Od 1991 stolica niepodległego państwa łotewskiego. Jest głównym ośrodkiem gospodarczo-przemysłowym, komunikacyjnym, kulturalnym i naukowym Łotwy. Posiada liczne zabytki, w tym jeszcze z czasów średniowiecza. Jest wpisana na listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO. Stanowi jedno z największych w Europie skupisk architektury secesyjnej. W 2003 w stolicy Łotwy został zorganizowany 48. Konkurs Piosenki Eurowizji



Panorama dzisiejszej Rygi

[Aleksander Trzaska-Chojnacki]

TALLINN od 1219 do 1918 Rewel



Herb Tallinna

Tallinn znajduje się nad Morzem Bałtyckim, na południowym brzegu Zatoki Fińskiej.



Tallin – widok od zatoki fińskiej

Pierwsze wzmianki o osadzie na terenie teraźniejszego Tallinna pochodzią z X wieku. Był tu silny ośrodek gospodarczym. Często osiedlali się w nim kupcy skandynawcy w tym najchętniej fińscy. W 1154 roku słynny arabski uczony Al Idrisi wspominał o grodzie Kaluri, prawdopodobnie wśród Finów i Estów nazwa ta brzmiała Kalevanlinna. W 1219 roku król duński Waldemar II Zwycięski, odbywający wyprawę krzyżową przeciw pogańskim Estom, zdobył fiński zamek Lyndanise, który kazał zburzyć i zbudować nową twierdzę. W językach fińskim i estońskim nazwa Tallinn tłumaczy się na "miasto duńskie" albo "miasto rolnicze". Jednak najczęściej używaną nazwą Tallinna, i najbardziej nam znaną to nazwa Rewal. W 1918 roku, nastąpiła zmiana nazwy miasta z Rewal na Tallinn.



Stare mury Tallinna

W 1227 roku po klęsce pod Bornhøved Duńczycy utracili miasto na korzyść zakonu kawalerów mieczowych. Trzy lata później miasto, już jako Rewal, ponownie uzyskało prawa miejskie. Duńczycy, którzy w 1236 roku ponownie zawładnęli miastem, potwierdzili lokację na prawie lubeckim. Rozpoczęli oni w 1265 roku budowę największych w tej części swoich ziem fortyfikacji, z murami liczącymi 2,5 km długości, które były jednymi z najdłuższych w średniowiecznej Europie. Do murów przylegało 45 baszt.



Widok starego miasta

Po dwudziestu latach, w 1285 roku Rewal stał się członkiem Hanzy. W 1346 roku Rewal, jak i cała Estonia, został wykupiony przez zakon krzyżacki, który przebudował trzynastowieczny zamek na wzgórzu Toompea, dobudowując m.in. basztę "Długi Herman". Na wzgórzu Toompea, oprócz XIII- i XIV-wiecznych fortyfikacji znajduje się gotycka katedra Najświętszej Maryi Panny, w której wnętrzu znaleźć można nagrobki i epitafia



Starówka Tallinna

Pod koniec XV w. zbudowano kościół św. Olafa (Oleviste) (z kaplicą NMP z początku XVI w.), którego gotycka wieża, wysoka na 159 m, była prawdopodobnie jedną z najwyższych budowli w Europie i na świecie. Po pożarach przebudowywana, mierzy obecnie 123 m. Nadto ruiny XV-wiecznego kościoła klasztoru brygidek w Pirita zburzonego w 1577, kościół Św. Piotra i Pawła oraz cerkiew z XIX w.



Katedra w Tallinie

Pod koniec XVI wieku w rezultacie zmagań czterech mocarstw w wojnach o Inflanty – Polski, Rosji, Danii i Szwecji – Tallinn wraz z północną częścią dzisiejszej Estonii przypadł tej ostatniej. Dopiero w trakcie III wojny północnej, w 1710 r., car Piotr I na czele zwycięskiego pochodu armii rosyjskiej zajął Estonię. Od tej pory nazwa miasta – Rewal – nabrała rosyjskiego brzmienia i przekształciła się w Rewel. Rewel pozostał w rękach Rosji aż do końca I wojny światowej, gdy po ogłoszeniu niepodległości Republiki Estońskiej stolica oficjalnie zyskała nazwę Tallinn.



Rynek Starego Miasta

Pod wzgórzem na Starym mieście znajdują się gotyckie kościoły: trzynastowieczny kościół św. Mikołaja (Niguliste) z potężną wieżą i dobudowanymi później kaplicami, trzynasto-czternastostowieczny (później kilkakrotnie przebudowywany) Św. Michała zamieniony na prawosławną cerkiew w 1716 z barokowym ikonostasem z 1720, XIV-wieczny Św. Ducha z późnogotyckim (1483) drewnianym ołtarzem dłuta Bernta Notkego i wysmukłą wieżą, XIV-XV-wieczne zabudowania klasztoru dominikanów Św. Katarzyny ze zrujnowanym od 1531 kościołem.



Cerkiew w Tallinnie

W trakcie II wojny światowej miasto szczęśliwie uniknęło poważnych zniszczeń. Po rozpadzie Związku Radzieckiego i ponownym odzyskaniu niepodległości przez Estonię Tallinn w znacznym stopniu odzyskał swoje zachodnie oblicze.



Pałac w Tallinnie

W 2002 zorganizowano tutaj 47. Konkurs Piosenki Eurowizji 2002. W 2011 roku miasto to otrzymało tytuł Europejskiej Stolicy Kultury.