Strój LudowyStroje ludowe są częścią tradycyjnej kultury chłopskiej. Dzisiaj patrzymy na nie jako na przedmiot sztuki, na zjawisko artystyczne wysokiej klasy. Oprócz kunsztu wykonania możemy podziwiać w nich walory estetyczne, poczucie smaku, wrażliwość na kolory, jakimi obdarzeni byli ich wytwórcy.
Strój to ubiór niezwykły, zakładany tylko na uroczyste okazje rodzinne i państwowe, na święta, do kościoła, na odpust, wesele, dożynki. Nigdy nie noszono go na co dzień, do pracy w polu czy obejściu. Zawsze traktowany był jako ubiór paradny, noszony z godnością, bo, jak mówi popularne powiedzenie: „jak cię widzą, tak cię piszą".
Strój świadczył nie tylko o zamożności właściciela, ale także o jego stanie cywilnym, np. po nakryciu głowy można było poznać pannę, mężatkę, żonatego czy kawalera. Niektóre cechy stroju świadczyły o pozycji społecznej właściciela, czy o funkcji pełnionej w społeczności wiejskiej. Na przykład na Kurpiach wójt miał sukmanę z sześćdziesięcioma fałdami, a sołtys - tylko z dwunastoma. Strój był ponadto oznaką przynależności do określonej grupy regionalnej, wspólnoty terytorialnej, parafii. Na terenie Górnego Śląska oraz Ziemi Lubuskiej w czasie zaboru pruskiego był oznaką polskiej przynależności narodowej.
Stroje śląskie, lubuskie, wielkopolskie, kujawskie kaszubskie i warmińskie zaliczane są do typu zachodniego, wywodzącego się ze strojów mieszczańskich Europy Zachodniej. Mają wiele wspólnych cech: u mężczyzn czarne, wysokie kapelusze, długie, czarne sukmany, kamizele do kolan, czerwone kaftany, białe spodnie, wysokie buty z cholewami itp. W strojach kobiecych: czarne kaftany z pelerynkowymi kołnierzami, kilka gładkich spódnic noszonych jednocześnie, kiecki uszyte z obcisłego stanika przyszytego do szerokiej spódnicy, chusty naramienne, kryzy tiulowe oraz czepce tiulowe noszone zarówno przez panny, jak i kobiety zamężne w całej Wielkopolsce.
Strój WielkopolskiStrój KujawskiStroje krakowskie, łańcuckie, rzeszowskie i Lachów Sądeckich prezentują typ małopolski. W męskich strojach występują brązowe sukmany o kroju poncho podłużnego, zdobione naszyciami z barwnych sznureczków, skórzane pasy, czapki rogatywki i magierki. W kobiecych strojach haftowane, obcisłe gorsety, białe i kwieciste, szerokie spódnice i fartuchy, zdobione białym haftem dziurkowanym, chusty naramienne i chusty wiązane w czepiec. Nie występują tutaj klasyczne czepce. Strój krakowski to jedyny strój chłopski, który zyskał miano polskiego stroju narodowego. Zaważyły na tym względy patriotyczne: udział chłopów podkrakowskich w Powstaniu Kościuszkowskim. Sam naczelnik Powstania Tadeusz Kościuszko chodził ubrany w strój krakowski, czyli „nosił się po chłopsku” z prozaicznego powodu, by nie rozpoznali go rosyjscy szpiedzy. Popularność Kościuszki przyczyniła się do rozpowszechnienia stroju krakowskiego w narodzie polskim. Niektóre jego elementy weszły do umundurowania powstańców w dziewiętnastowiecznych powstaniach narodowych. Popularność stroju krakowskiego, szczególnie kobiecego, utrwaliła inteligencja krakowska z kręgu Młodej Polski, która stworzyła na niego modę.
Strój KrakowskiStrój RzeszowskiGóralszczyznę reprezentuje strój podhalański i górali śląskich. Wspólną cechą ubiorów górali karpackich i bałkańskich jest to, że męskie części stroju jak gunie, cuchy i portki wykonane są z grubego, folowanego sukna w naturalnym kolorze owczego runa. Bogate zdobienia, kolorowe aplikacje z sukna, wyszycia wełnianą włóczką wykonywali mężczyźni. Szczególnie ciekawe są kolorowe kompozycje hafciarskie, zdobiące portki na udach, zwane parzenicami. Każdy region góralski miał inną parzenicę. Powszechnym obuwiem są kierpce, jednakowe dla kobiet i mężczyzn, wykonane z jednego płata skóry.
Strój GóralskiStrój Lachów Sądeckich zaliczany jest do najpiękniejszych strojów ludowych w Polsce. Przyciągają wzrok kolorowe aplikacje pokryte łańcuszkowym haftem na kaftanie i spodniach (wykonywali je mężczyźni), kolorowe hafty na koszulach oraz delikatny, linearny, koralikowy haft na gorsecie kobiecym. O stroju męskim ludowa tradycja mówi, że wywodzi się z mundurów szwedzkich, bowiem podczas potopu szwedzkiego w XVII wieku Lachowie Sądeccy pobili Szwedów w bitwie na Kopalinach i za to zwycięstwo król Jan Kazimierz miał im nadać przywilej noszenia zdobycznych mundurów szwedzkich.
Stroje typu mazowieckiego obejmują regiony: kurpiowski (Puszcza Zielona i Puszcza Biała), wilanowski, łowicki, sannicki, opoczyński, sieradzki. Są one wykonane z samodziałowych tkanin pasiastych, z wyjątkiem wilanowskiego, który należy do typu stroju mieszczańskiego, z najbliższej okolicy Warszawy. Wyróżniającymi cechami strojów typu mazowieckiego u kobiet są: tiulowe czepce mężatek, pasiaste zapaski noszone jako okrycie wierzchnie na ramionach, zapaski i szerokie spódnice wiązane w pasie, kiecki uszyte z obcisłego stanika zeszytego z szeroką ułożoną w zakładki spódnicą.
Gorsety wykończone szerokimi klapami w pasie. Koszule posiadają krój przyramkowym i ozdobione są kolorowymi haftami. W męskim stroju - czapki maciejówki, białe sukmany obszyte na brzegach czarną tasiemką, pasy wełniane, gładkie lub w kolorowe paski, pasiaste portki z klapą zapinaną w pasie, o szerokich nogawkach wpuszczanych w cholewy czarnych butów.
Najbardziej reprezentatywne dla Polski centralnej są stroje łowickie. Przechodziły one istotne zmiany w kolorystyce tkanin. Początkowo tło pasów w tkaninach było czerwone, następnie zmieniło się na kolor pomarańczowy i utrzymywało się dość długo aby po wejściu barwników anilinowych, zmieniło się na zimne kolory; zielone, niebieskie, białe, fioletowe, szare. Odpowiednio zmieniał się także haft na koszulach. Najstarsze hafty polskie szycie to drobniutkie motywy geometryczne, wykonane łańcuszkiem, potem ruskie szycie, haft krzyżykowy o drobnych motywach kwiatowych, w ostatnim okresie rozwoju haft płaski, cieniowany, o dużych motywach floralnych.
W stroju kurpiowskim Puszczy Zielonej osobliwością jest dziewczęce nakrycie głowy, tzw. czółko. W stroju z Puszczy Białej zwracają uwagę czerwone hafty na koszulach, układające się w rytmiczne ciągi kółeczek, wachlarzyków, trójkącików i półkoli, zielona kiecka o bogatym przystroju z srebrnymi galonami koralikowymi i zimowa, czarna, watowana angiera.
Strój KurpiowskiPodlasie w ogromnej większości było zamieszkiwane przez drobną szlachtę zagrodową. Nie wykształcił się tam regionalny strój chłopski. Jedynie w części Podlasia Nadbużańskiego występował strój ludowy o cechach wschodnich, wykazujący podobieństwa do strojów poleskich i wołyńskich wykonany z samodziałów lnianych i wełnianych. Świadczą o tym hafty wykonane na warsztatach tkackich, tzw. peretyki i perebory oraz szczególne nakrycia głowy kobiet tzw. zawijki.