Ptaszarnia- Ogród Ornitologiczny

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Bocian biały

Bocian biały (Ciconia ciconia) to gatunek dużego ptaka brodzącego z rodziny bocianów (Ciconiidae).
Jego upierzenie jest głównie białe, z czarnymi piórami na skrzydłach. Dorosłe ptaki mają długie czerwone nogi oraz długie spiczasto zakończone czerwone dzioby i mierzą średnio 100–115 cm od czubka dzioba do końca ogona, ze skrzydłami o rozpiętości 155–215 cm. Dwa podgatunki, które nieznacznie różnią się wielkością, gniazdują w Europie (na północy po Finlandię), północno-zachodniej Afryce, Azji południowo-zachodniej (na wschodzie po południowy Kazachstan) i w południowej Afryce. Bocian biały podejmuje co roku dalekie wędrówki, zimując w Afryce, od tropikalnej Afryki Subsaharyjskiej po Republikę Południowej Afryki na południu lub na subkontynencie indyjskim (podgatunek azjatycki). Podczas migracji między Europą i Afryką unika przelotów przez Morze Śródziemne i kieruje się przez Lewant na wschodzie lub Cieśninę Gibraltarską na zachodzie, ponieważ wznoszące prądy powietrzne, na których polega w czasie lotu, nie tworzą się nad wodą.

Gniazdo bocianie

Będąc mięsożercą, bocian biały zjada szereg zwierząt, w tym owady, ryby, płazy, gady, małe ssaki i małe ptaki. Większość ze swojego pożywienia znajduje na podłożu, wśród niskiej roślinności oraz w płytkich wodach. Bocian jest ptakiem monogamicznym, lecz nie dobiera się w pary na całe życie. Obydwoje partnerów budują duże gniazdo, które może być używane przez kilka lat. Każdego roku samica może przystąpić jeden raz do lęgu, składającego się zazwyczaj z czterech jaj, z którego po 33–34 dniach wykluwają się asynchronicznie pisklęta. Oboje rodziców wysiaduje jaja i karmi młode. Młode opuszczają gniazdo 58–64 dni po wykluciu, lecz nadal są karmione przez rodziców przez kolejne 7–20 dni.

Bocian w locie

Migracje:
Ze swoich letnich lęgowisk w Europie bociany białe rozpoczynają lot na południe w sierpniu i wrześniu, kierując się do Afryki. Tam spędzają zimę na sawannie od Kenii i Ugandy na północy po Kraj Przylądkowy w RPA na południu. Na zimowiskach tworzą duże stada, które moga przekroczyć tysiąc osobników. Niektóre ptaki kierują się na zachód do zachodniego Sudanu i Czadu i mogą docierać do Nigerii. Wiosną ptaki powracają na północ; przelatują od Sudanu po Egipt pomiędzy lutym i kwietniem. Pod koniec marca i w kwietniu powracają do Europy po trwającej około 49 dni wędrówce. Dla porównania jesienną wędrówkę odbywają w około 26 dni. Korzystne prądy powietrzne oraz niedostatek pożywienia i wody po drodze (ptaki przemierzają szybciej tereny ubogie w zasoby) zwiększają średnią prędkość migracji.

Aby uniknąć długiego przelotu nad Morzem Śródziemnym, ptaki ze środkowej Europy kierują się wschodnią trasą migracji przez cieśninę Bosfor w Turcji, przemierzając Lewant (głównie wzdłuż Rowu Jordanu), a następnie, omijając Saharę, lecą doliną Nilu na południe lub kierują się zachodnią trasą nad Cieśniną Gibraltarską. Trasa wschodnia jest zdecydowanie bardziej znacząca; w ciągu roku przemierza ją 530 tys. ptaków, co czyni bociana białego najliczniejszym, po trzmielojadzie, gatunkiem przemierzającym tę trasę. Stada migrujących ptaków drapieżnych, bocianów białych i pelikanów różowych, mogą rozciągać się na szerokość 200 km. Trasa wschodnia jest dwa razy dłuższa od zachodniej, jednak bociany przebywają ją w takim samym czasie.

Młode bociany wyruszają w swoją pierwszą wędrówkę na południe w – można powiedzieć – odziedziczonym po rodzicach kierunku, jednak gdy po drodze oddzielą się od stada np. przez złe warunki atmosferyczne, są niezdolne do nadrobienia różnicy i mogą zakończyć wędrówkę na innym, nowym zimowisku. Dorosłe osobniki potrafią w takiej sytuacji wyrównać stratę dzięki silnym wiatrom i powrócić na trasę migracji, by zakończyć ją na pierwotnie wyznaczonych zimowiskach, ponieważ znają ich dokładne lokalizacje. Z tych samych powodów wszystkie ptaki powracające wiosną, nawet te z innych zimowisk, potrafią znaleźć drogę powrotną do swoich terenów lęgowych.

Odlot bocianów

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Bocian czarny

Bocian czarny zamieszkuje Eurazję między 60°N a 35°N (poza pustyniami Azji Środkowej). Obserwuje się przesuwanie zasięgu na zachód, gniazduje w środkowej Francji, a izolowane populacje również na Półwyspie Iberyjskim oraz w środkowej i południowej Afryce. W Hiszpanii to ptak częściowo osiadły.
W Europie Środkowej to rzadki ptak lęgowy żyjący w lasach liściastych i mieszanych, gdzie są małe prześwietlenia, na podmokłych łąkach, stawach i trzęsawiskach. Tu zakłada gniazdo w koronach drzew liściastych lub iglastych, w górach także na skałach. W Polsce spotkać go można na całym obszarze kraju, również w górach. Jest nielicznym ptakiem lęgowym – polską populację szacuje się na ok. 1500-2300 par (Neubauer i inni 2011). Jego obecności sprzyjają bobry, które swoimi budowlami sprzyjają powstawaniu płytkich rozlewisk na terenach leśnych.

Bocian lądujący

Jest to ptak wędrowny – zimuje w południowej i wschodniej Afryce i południowej Azji, lecąc tam ustalonymi szlakami: południowo-zachodnim i południowo-wschodnim. Odlatuje na zimowiska w Afryce w sierpniu i wrześniu. Populacja zachodnia przelatuje przez Gibraltar kierując się do tropikalnej zachodniej Afryki, wschodnie leci przez Bosfor do wschodniej Afryki. Orientacyjną granicą obu z nich jest rzeka Odra. Stąd część ptaków kierują się nad wschodni i środkowy basen Morza Śródziemnego. W porównaniu z bocianem białym są mniej uzależnione od ciepłych prądów wznoszących w trakcie migracji, choć dorównują im umiejętnością szybowania.

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Bocian białobrzuchy

Bocian białobrzuchy (Ciconia abdimii) to gatunek dużego ptaka brodzącego z rodziny bocianów występujący w Afryce.

Czarny ptak z szarymi nogami, czerwonymi kolanami i stopami, szarym dziobem i białym upierzeniem na spodzie. Charakteryzuje się też czerwoną skórą wokół oczu i niebieską przy dziobie w okresie rozrodczym. Bocian białobrzuchy to najmniejszy spośród gatunków bociana. Jest jednak proporcjonalnie dosyć dużym ptakiem. Osiąga długość ciała około 80 cm i masę ciała 900-1100 g. Samica składa od dwóch do trzech jaj i jest nieznacznie mniejsza od samca.

Bocian ten żyje na wolności we Wschodniej Afryce, od Etiopii po tereny Republiki Południowej Afryki. Żywi się przede wszystkim szarańczami i gąsienicami. Nie gardzi innymi większymi owadami.

Bocian białobrzuchy jest chroniony i obdarzany szacunkiem przez Afrykańczyków. Uważają oni, iż ptak przynosi szczęście. Jest też dla tubylców zwiastunem deszczu.

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Bocian białoszyi

Bocian białoszyi (Ciconia episcopus) to gatunek ptaka z rodziny bocianów z błyszczącym, brązowoczarnym upierzeniem skrzydeł oraz tułowia; biała szyja z charakterystycznymi "wełnistymi" piórami. U nasady dzioba biała plama. W locie widoczny biały brzuch. Żyje samotnie, w parach lub w małych stadkach.

Jego długość ciała to 85 cm, a rozpiętość skrzydeł 170-190 cm, masa ciała 1,6-1,9 kg.

Występuje od Indii do Filipin i Indonezji, Afryka z wyjątkiem południowo-zachodnich krańców. Występuje lokalnie, często nielicznie przy wodach, najczęściej jednak na terenach zalesionych. Niektóre populacje osiadłe, inne wędrują w głąb kontynentu.

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Bocian garbaty

Bocian garbaty (Ciconia stormi) to gatunek dużego ptaka z rodziny bocianów (Ciconiidae). Osiaga około 91 cm długości charakteryzując się sylwetką z wyraźnie zaznaczonym garbem. Upierzenie biało czarne. Nogi i dziób czerwone. Pomarańczowa, goła skóra twarzy. Żółta skóra oczodołu. Osobniki obu płci są podobne. Upierzenie młodych jest bardziej matowe. Zasiedla podmokłe, bagniste tereny leśne Indonezji. Unika otwartych przestrzeni. Żeruje pojedynczo w słodkowodnych zbiornikach wodnych.

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Bocian sinodzioby

Bocian sinodzioby (Ciconia maguari) to gatunek dużego ptaka z rodziny bocianów z prostym, szarym dziobem. Dziób zakończony ciemnoczerwoną plamką. Nogi długie, pomarańczowe. Reszta upierzenia biała, z wyjątkiem ogona, dolnej części grzbietu, dużych pokryw skrzydłowych i lotek, które są czarne. Tęczówka jasna. Zwykle spotykany w grupach lub samotnie, czasami z innymni gatunkami. Bardzo często krąży w powietrzu.
Głównie spotkać go można na wschód od Andów, od Gujany po południową Argentynę i Chile. Otwarte tereny nizinne.
Rozmiary:
Długość ciała 97-102 cm

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Bocian czarnodzioby

Bocian czarnodzioby (Ciconia boyciana) to gatunek dużego ptaka brodzącego z rodziny bocianów, zamieszkujący wschodnią Azję. Jest bliskim krewnym europejskiego bociana białego, przez wiele lat uważano go za podgatunek bociana białego (używana wówczas nazwa systematyczna brzmiała C. ciconia boyciana). Od bociana białego różni się czarnym dziobem i czerwoną obwódką wokół oka. Obie płcie wyglądają podobnie, samica jest nieco mniejsza od samca. Historycznie bocian czarnodzioby występował w Japonii, Korei, Chinach i na dalekim wschodzie Rosji, ale obecnie populacje w Południowej Korei i Japonii wyginęły z powodu polowań i dewastacji jego siedlisk. Japończycy starając się odbudować gatunek dokonywali reprodukcji wykorzystując do tego bociany z Rosji.

Bocian czarnodzioby jest uważany za gatunek zagrożony wymarciem.

Para bocianów czarnodziobych

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Łyska

Łyska zwyczajna (Fulica atra) to gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny chruścieli.
Zamieszkuje w zależności od podgatunku:
łyska zwyczajna (Fulica atra atra) – Europa, północna Afryka, Azory i Wyspy Kanaryjskie oraz Azja Środkowa aż po Japonię oraz Indie i Cejlon na południu. Przeloty w marcu-kwietniu i październiku-listopadzie, tworzy wówczas stada liczące tysiące osobników. Zimuje w południowej i zachodniej Europie, jeziorach alpejskich, południowej Azji aż po Filipiny i północnej Afryce. W Polsce gnieździ się licznie w całym kraju poza najwyższymi partiami gór, licznie zimuje na podgrzewanych, niezamarzających zbiornikach (np. na jeziorach konińskich).
Fulica atra lugubris – Jawa i Nowa Gwinea
Fulica atra novaeguinea – Nowa Gwinea
łyska australijska (Fulica atra australis) – Australia, Tasmania i Nowa Zelandia

Po powrocie na lęgowiska w marcu łyska porzuca życie towarzyskie. Pary, łączące się zimą, odchodzą w odosobnienie i stają się agresywne. Zaciekle bronią swojego terytorium, w walce o nie i o jego utrwalenie. Samiec atakuje wtedy obce łyski biegnąc do nich na powierzchni i uderza w nie skrzydłami, aż się ich pozbędzie. Gdy cel jest osiągnięty z podniesioną szyją krąży wokół samicy. Takie zachowanie utrwala więzi między partnerami.
Gniazdo łyski znajdujące się na wodzie wśród roślin wodnych, na złamanych źdźbłach lub bezpośrednio na powierzchni, blisko otwartej wody, zakładane jest przez oboje rodziców. Samiec buduje również jedno lub dwa gniazda zapasowe w celu odpoczynku lub noclegu. To wysokie budowle złożone z gałęzi, suchych trzcin i innych roślin wodnych. Łyski wspinają się do środka po konstrukcji przypominającej mostek.

Pisklę łyski

Jeden lub dwa lęgi w roku, w kwietniu-maju, w zniesieniu 6 do 15 szarożółte jaja w czarne kropeczki. Najpierw samica znosi 1-2 jaja i zaczyna je wysiadywać, po czym przybywają kolejne jaja.
Jaja wysiadywane są przez okres 22-24 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo zaraz po wykluciu, a samodzielność uzyskują po około 8 tygodniach. Na początku zajmują się nimi oboje rodzice, potem tylko samiec, bo samica zakłada drugi lęg. Młode z pierwszego lęgu opiekują się też młodszym rodzeństwem razem z rodzicami, a nawet je karmią.

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Kokoszka wodna

Kokoszkę charakteryzuje brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. Wierzch ciała i skrzydła oliwkowobrązowawe. Głowa, szyja, pierś i boki łupkowoszare. Brzuch białawy, zaś pokrywy podogonowe białe. Czerwony dziób zakończony żółto. Nogi długie barwy żółtozielonej, z bardzo długimi palcami, na bokach których znajdują się wąskie fałdy skóry (bez błon pławnych, które są u łysek). Na czole naga rogowa blaszka koloru czerwonego. Na boku ciała widoczny biały pas biegnący równolegle do dolnego brzegu skrzydeł. Młode brązowe z zielonkawą blaszką, ale bez czerwonej tarczki na czole i dwubarwnego dzioba. Pisklęta czarne z czerwoną plamą wokół dzioba i prześwitującą między piórami niebieską skórą wokół oczu. Gatunek osiadły lub koczujący. Tylko północne populacje wędrują na południe i zachód. Płynąc po wodzie kurka jest wysoko wynurzona nad wodę i kiwa równomiernie ogonem i głową. Usłyszeć można jej przenikliwe "kiruk" lub "krik", w czasie toków także nocami.

Jaja kokoszki wysiadywane są przez okres 17 do 22 dni przez obydwoje rodziców na przemian. Pisklęta opuszczają gniazdo po kilku dniach, dobrze pływają w 3 dniu życia, a nurkują w 8 dniu. Do tego czasu karmią je oboje rodzice, a pisklęta z późniejszych lęgów są również karmione przez starsze rodzeństwo. Już po opuszczeniu gniazda pisklęta długo w nim, lub w jednym z dodatkowych gniazd zbudowanych przez samca, nocują. Samodzielnie potrafią żerować po 3 tygodniach. Podczas rozpoczęcia drugiego lęgu w czerwcu i lipcu pisklętami opiekuje się samiec. Zdarza im się nawet wyprowadzać III lęg. Rodzice mogą opuszczać tereny lęgowe i przenosić się na inne obszary, gdzie po założeniu "gniazda do spania" zajmują się wychowywaniem młodych. W gnieździe młode śpią w nocy i przebywają w czasie chłodnej pogody.

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Bażant zwyczajny

Bażant pierwotnie nie zamieszkiwał Europy poza deltą Wołgi. Był to ptak azjatycki zamieszkujący Kaukaz i Zakaukazie oraz pas od Iranu po Mandżurię, Chiny i północną część Półwyspu Indochińskiego. Wprowadzony w całej Europie, Ameryce Północnej, Japonii, na Hawajach i w Nowej Zelandii. Nie odbywa wędrówek.

Spotkać go można na całym obszarze niżowym kraju, choć występuje nierównomiernie, rzadko w północnych regionach. Jest nielicznym, miejscami średnio licznym, ptakiem lęgowym. W Polsce aklimatyzowano różne podgatunki, stąd rozmaitość występujących u nas ptaków. Pierwsze bażanty znalazły się w polskiej awifaunie w XVI wieku. Populacje podtrzymuje wsiedlanie ptaków przez myśliwych dla celów łowieckich. Zimują u nas, ale nie są to ptaki wytrzymałe na bardzo niekorzystne warunki klimatyczne i dość często mogą ginąć w okresach większych mrozów i śniegów, zwiększa się wtedy udział bażantów wprowadzonych przez człowieka.
Azja Środkowa i Południowo-Wschodnia była miejscem w którym dawniej dochodziło do powstawania i rozprzestrzeniania się różnych gatunków bażantowatych. Za rozprzestrzenienie tego ptaka na zachód był odpowiedzialny człowiek, który w czasach Starożytnej Grecji i Rzymu (3 300 lat temu) wprowadził go na tereny basenu Morza Śródziemnego, we Włoszech, Francji i Niemczech. Pod koniec średniowiecza doszło do kolejnej fali sztucznego wprowadzania. Wtedy to bażanty zaaklimatyzowały się w całej umiarkowanej strefie Europy, a także w Ameryce Północnej. Np. w Czechach znano go już w XI wieku. Antropogeniczna introdukcja powiodła się też w Japonii, Nowej Zelandii i na Hawajach. O tak dużym sukcesie zasiedlania i umiejętności przystosowania do nowych obszarów zadecydowała duża różnorodność warunków jakie panują na pierwotnych terenach zasięgu. Jest to zarazem jedyny kurak, który sztucznie odchowywany adaptuje się bez problemów do środowiska naturalnego.

Samiec i samica

To jeden z największych polnych grzebiących ptaków Europy (zaraz po głuszcu). Podobnie jak inne bażantowate ma charakterystycznie potężne nogi (dłuższe niż u kuropatwy), które pozwalają na szybkie i wytrwałe poruszanie się po ziemi. Występują tam ostrogi, a stopy zakończone są trzema palcami. Pazury są silne, ale tępo zakończone, w przeciwieństwie do ptaków drapieżnych. Służą bowiem do rozgrzebywania gleby i przyziemnej roślinności. Dziób ma specyficzny kształt – dość potężny, na zewnątrz lekko wypukły, a koniec górnej szczęki zachodzi nieco na dolną. Umożliwia to chwytanie i uśmiercanie ofiar.
Samce są znacznie większe od samic z dłuższym, ostro zakończonym ogonem (do 50 cm) i kolorową szatą godową – najczęściej zielona głowa z metalicznym połyskiem i dwoma małymi czubkami, wokół oczu naga czerwona skóra o kształcie płatków, na szyi biała obroża o różnej szerokości. Rdzawo złote plecy z fioletowym połyskiem, pióra zakończone jasno. Pstre barki z łuskowym rysunkiem, przód brązowoczarny z połyskiem, pióra szaro zakończone. Brzuch czarny. Ogon żółtobrunatny, długi z czarnym pręgowaniem, znacznie wydłużony. Samica mniejsza, o barwach ochronnych – wierzch popielato-rudy o nieregularnym, poprzecznym jasno-ciemnym prążkowaniu, spód jaśniejszy, nieomal pozbawiony plam. Stosunkowo często występują osobniki ciemniejsze z przewagą barwy zielonej, fioletowej lub brunatnej. Młode ptaki wyglądają podobnie do dorosłej samicy, ale mają od niej krótszy ogon. Wielkością dorównuje kurze domowej. Podobnie jak ona, to ptak towarzyski, tworzy małe grupy.

Wiek koguta poznaje się po ostrodze, która służy w czasie walk z innymi samcami. Na niej od 2 roku życia dochodzi jeden pierścień, aż do końca życia, zatem liczba przeżytych lat jest o jeden większa niż liczba pierścieni.